3 Charakterystyka zbiorników wodnych - Śląska Biblioteka Cyfrowa

(Rzętała, 2003). Sporadycznie i tylko na największych zbiornikach położonychw Zespole Przyrodniczo-Krajobrazowym „Żabie Doły” występowały, zwłaszczapodczas silnych jesiennych wiatrów, fale o wysokości od 15 cm do 20 cm. Nie bezznaczenia pozostaje także fakt znacznych wahań poziomu wody w tych zbiornikach.W warunkach zmiennego stanu wody resuspensji podlegają osady dennezalegające w najpłytszych sektorach zbiornika. W okresie niskich stanów wodyfalowanie rozmywa uformowane już osady, a następnie dochodzi do przenoszeniamateriału w głębsze strefy zbiornika, gdzie odbywa się ponowna akumulacjaw postaci osadu redeponowanego. W tym względzie charakteryzowane zbiornikiprzypominają opisywane przez J. Paschalskiego (1959) naturalne zbiorniki astatyczne,które także odznaczają się niewielką głębokością, małą powierzchnią orazdużymi zmianami poziomu wody (Podbielkowski, Tomaszewicz, 1982). W przypadkuanalizowanych zbiorników w nieckach osiadania również działania człowiekaw istotny sposób przyczyniają się do zaburzenia osadów dennych. W zbiornikachpołożonych w Sosnowcu obserwowano pozyskiwanie larw owadówz grupy ochotkowatych (rodzina Chironomidae), które znajdują tu dogodnewarunki rozwoju i bytowania (Dukowska, 1999). W tym też celu pobieranoporcje osadów z dna zbiornika, a następnie przepłukiwano je na sitach i odcedzanolarwy. Natomiast w zbiornikach położonych w Bytomiu i Zabrzu obserwowanomasowe pozyskiwanie z toni wodnej dafni (Daphnia), drobnych stawonogówsłodkowodnych należących do podrzędu wioślarek. Łapanie tych organizmównajczęściej odbywa się za pomocą siatek o bardzo drobnych oczkach,które umieszczone są na długim drążku. Używanie wspomnianych siatek w konsekwencjidoprowadza do wzbudzania zalegającego na dnie osadu. Zarównoochotkowate, jak i dafnia wykorzystywane są jako pokarm dla rybek akwariowych.Oczywiście, zjawisko resuspensji w istotny sposób wpływa na parametryfizykochemiczne osadów dennych (Wiśniewski, 1995). Ponadto skład chemicznypowierzchniowej warstwy warunkowany jest czynnikami, które decydujątakże o właściwościach fizykochemicznych wody (Marszelewski, 2005).Spośród kilku czynników, które wymienia K. Borówka (2007), w przypadkuzbiorników wodnych w nieckach osiadania poddanych zróżnicowanej antropopresjinajwiększy wpływ wywiera sposób zagospodarowania terenu przed powstaniemzbiornika oraz w czasie jego funkcjonowania. Należy również zwrócićuwagę na właściwości fizykochemiczne opadów atmosferycznych, szczególniew warunkach Wyżyny Katowickiej, gdzie przez wiele lat stan sanitarny atmosferybył katastrofalny. Całokształt oddziaływania antropopresji udokumentowanyjest przede wszystkim obecnością w osadach dennych substancji szkodliwych(Lindström, 2001), w tym tak powszechnych na Wyżynie Katowickiej metaliciężkich (Machowski, Rzętała, 2007).W celu określenia stopnia koncentracji metali ciężkich w osadach opisywanychzbiorników pobrano z ich dna kilka prób. Opróbowano zarówno najgłębsze miejscaw zbiornikach, jak i płytszą ich strefę brzegową, gdzie prawie zawsze występo-6*83