wano jednak dopiero od kwietnia 2005 r., do tego czasu zaś pierwiastek ten występowałw ilościach podobnych do poziomów charakterystycznych dla pozostałych<strong>zbiorników</strong>. Sytuację taką należy wiązać, jak w przypadku zmienności stężeńcynku, z obniżeniem pH wody w tym zbiorniku, co ułatwiło wymywanie ołowiuz osadów dennych. Tylko w przypadku tego zbiornika obserwuje się tendencjęwzrostową w koncentracji ołowiu w retencjonowanych wodach. Natomiast w pozostałychzbiornikach występuje spadek zawartości tego pierwiastka.Tabela 13. Ekstremalne oraz średnie roczne stężenia ołowiu [mg/dm 3 ]w wodach <strong>zbiorników</strong> <strong>wodnych</strong> w nieckach osiadania na Wyżynie Katowickiejw latach hydrologicznych 2003—2005Table 13. Extreme and average concentrations of lead [mg/dm 3 ] in waters ofreservoirs located in subsidence depressions in the Katowice Upland in hydrologicalyears 2003—2005Numer zbiornikaLata 2003—2005minimum średnia maksimum mediana1 0,0000 0,0172 0,0437 0,01562 0,0000 0,0157 0,0436 0,01283 0,0000 0,0162 0,0609 0,01474 0,0000 0,0168 0,0462 0,01615 0,0000 0,0145 0,0455 0,00816 0,0000 0,0170 0,0417 0,01617 0,0000 0,0155 0,0547 0,01248 0,0000 0,0151 0,0381 0,01429 0,0000 0,0161 0,0462 0,015610 0,0000 0,0371 0,0981 0,0359Ołów jako jeden z metali ciężkich nie został ujęty w Rozporządzeniu…, 2008,w którym wyszczególniono substancje wyjątkowo szkodliwe dla środowiskawodnego, i obecnie nie podlega klasyfikacji charakteryzującej stan jakościowy wódpowierzchniowych. Jednak pierwiastek ten w poprzednim (nieobowiązującym)Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacjidla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzeniamonitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tychwód został uwzględniony. Biorąc pod uwagę wartości graniczne podawane w tymRozporządzeniu… (2004), należy stwierdzić, że w latach 2003—2005 poziomstężeń ołowiu w wodach opisywanych <strong>zbiorników</strong> w większości przypadków byłzaliczany do IV klasy czystości wód powierzchniowych, a w przypadku akwenównr 3, 7 i 10 — nawet do V klasy. Jednak analizując poszczególne sezony badawcze,9 Przemiany…129
można zauważyć wyraźną poprawę jakości badanych wód pod względem koncentracjitego pierwiastka. W 2003 r. we wszystkich zbiornikach dominowały stężeniaołowiu charakterystyczne dla IV klasy czystości wód. Stężenia na tym poziomiewystępowały także w kolejnym roku, jednak obserwowane ilości ołowiu pozwalająznacznie częściej zaklasyfikować wody do III, a w nawet do I klasy czystościwód powierzchniowych. Najwięcej takich przypadków miało miejsce w 2005 r.,kiedy to przez większą jego część ołów nie przekraczał wartości granicznychdla I klasy czystości wód. Zdarzały się jednak okresy, w których stężenia tegometalu były znacznie większe. Sumaryczna ocena pozwala zaliczyć wody do klasIII i IV, z przewagą tej pierwszej. Wyjątek w tym względzie stanowił zbiorniknr 5, w obrębie którego przez cały 2005 r. ołów występował na niskim poziomie,właściwym I klasie czystości wód powierzchniowych. W zbiorniku tym obserwujesię intensywny rozwój fitoplanktonu, który w istotny sposób może redukowaćilości ołowiu w wodzie (Kostecki, 2003). Natomiast odstępstwem od regułyjest zbiornik nr 10, w obrębie którego następowało systematyczne pogarszaniejakości wody związane ze wzrostem koncentracji ołowiu w jego wodach. W 2005 r.przez większą część czasu dominowały wody odpowiadające V (najgorszej) klasiejakości wód. Jak już wcześniej wspomniano, wynika to z dość znacznego obniżeniaodczynu wody, co spowodowało systematyczne uwalnianie i przechodzenie dotoni wodnej związków ołowiu znajdujących się w osadach dennych tego zbiornika.We wszystkich opisywanych zbiornikach miedź występowała na podobnympoziomie. Świadczą o tym zarówno wartości średnie, minimalne, jak i maksymalne(tabela 14). Miedź, jako jedyny z opisywanych metali ciężkich, przez całyokres 2003—2005 była obecna w wodach wszystkich <strong>zbiorników</strong>. W przypadkutego metalu występuje pewna sezonowa zmienność, właściwa większości opisywanych<strong>zbiorników</strong>. W pierwszym roku aż w 7 akwenach maksymalne wartościwystąpiły w czerwcu, a jedynie w trzech zbiornikach — nr 2, 4 i 9 — miało tomiejsce we wrześniu (Machowski, 2004). Jeszcze większa zbieżność maksymalnychstężeń charakteryzowała kolejny sezon badań. W 2004 r., jeśli chodzi o największeilości miedzi, generalnie wystąpiło czasowe powtórzenie z poprzedniego roku,we wszystkich zbiornikach bowiem maksymalne stężenia tego pierwiastka byłycharakterystyczne dla czerwca. Nieco inaczej przedstawiała się sytuacja w 2005 r.W większości <strong>zbiorników</strong> następował stopniowy wzrost koncentracji tego metaluw wodach; dopiero w październiku zanotowano największe jego stężenia. Jedyniezbiorniki nr 3 i 10 odbiegały od tego schematu, gdyż w pierwszym z nich maksimumwystąpiło 2-krotnie w marcu i lipcu, natomiast w drugim największe ilościmiedzi stwierdzono w kwietniu. Generalnie obserwowane maksymalne stężeniamiedzi w wodach <strong>zbiorników</strong> w poszczególnych sezonach były coraz niższe,jedynie w zbiorniku nr 10 następował stopniowy wzrost stężeń tego metalu.Nieco większe zróżnicowanie czasowe charakteryzuje występowanie minimalnychstężeń miedzi w wodach <strong>zbiorników</strong> w nieckach osiadania. W 2003 r.w połowie <strong>zbiorników</strong> minimum wystąpiło w kwietniu, przy czym w pozostałych130
- Page 2 and 3:
Przemianygeosystemów zbiorników w
- Page 4 and 5:
Robert MachowskiPrzemianygeosystem
- Page 6 and 7:
Spis treści1. Wstęp1.1. Zarys pro
- Page 10:
Zbiorniki wodne zajmujące niecki p
- Page 14:
osiadania stają się one impulsem
- Page 17 and 18:
ołów. Pomiar przeprowadzono w Pra
- Page 20 and 21:
0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 2. Lokalizac
- Page 22 and 23:
(Karaś-Brzozowska, 1960). Blok zap
- Page 25 and 26:
kalizowanych począwszy od warstw b
- Page 27 and 28:
Wyżyny Katowickiej występują for
- Page 30 and 31:
zachodu na południowy wschód (Rz
- Page 32 and 33:
--Rys. 7. Sieć hydrograficzna obsz
- Page 34 and 35:
Na omawianym obszarze występuje og
- Page 36 and 37:
nieodpowiednie parametry jakościow
- Page 38 and 39:
2.8. Zagospodarowanie terenuAktualn
- Page 40 and 41:
3Charakterystyka zbiorników wodnyc
- Page 42 and 43:
Proces osiadania inicjuje jedynie p
- Page 44 and 45:
Rys. 11. Zasięg osiadań górniczy
- Page 46 and 47:
2 4Rys. 13. Utwory powierzchniowe n
- Page 48 and 49:
drugiej wojny światowej Niemcy pro
- Page 50 and 51:
a w latach 60. XX w. sięgnięto po
- Page 52 and 53:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 18. Zm
- Page 54 and 55:
niej części rozpoczęto składowa
- Page 56 and 57:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 20. Zm
- Page 58 and 59:
0,1 kmRys. 21. Zasięgi zbiorników
- Page 60 and 61:
zajmując powierzchnię 5,75 ha. Ar
- Page 62 and 63:
Dość istotne zmiany, od stanu z 1
- Page 64 and 65:
,w czasie niemal 50 lat ich wygląd
- Page 66 and 67:
zbiorników nr 1 i 4 pomierzono tak
- Page 68 and 69:
izobat, głębokość oraz powierzc
- Page 70 and 71:
ABFot. 5. Stan drogi przed moderniz
- Page 72 and 73:
4Procesy brzegowe i osady dennezbio
- Page 74 and 75:
Fot. 6. Roślinność szuwarowa na
- Page 76 and 77:
ABFot. 8. Mikroklify wykształcone
- Page 78 and 79:
nowanych wód w podłoże. Można t
- Page 80 and 81: Fot. 11. Rozległa strefa akumulacj
- Page 82 and 83: nastąpiła wyraźna redukcja zapyl
- Page 84 and 85: (Rzętała, 2003). Sporadycznie i t
- Page 86 and 87: nych ilościach. Nikiel we wszystki
- Page 88 and 89: Ponadnormatywnym zanieczyszczeniem
- Page 90 and 91: 5Zmienność wybranychwłaściwośc
- Page 92 and 93: wyraźne przyśpieszenie tempa eutr
- Page 94 and 95: [%] przypadkówRys 29. Kierunkowa (
- Page 96 and 97: w wodach zbiornika należy wiązać
- Page 98 and 99: w tym zbiorniku mają antropogenicz
- Page 100 and 101: nieco od ogólnie przyjętego schem
- Page 102 and 103: zbiorniku zaś taki pomiar wykonano
- Page 104 and 105: do nadmiernego przeżyźnienia wód
- Page 106 and 107: na zachodzące procesy biologiczne
- Page 108 and 109: Zmiany temperatury wody zbiorników
- Page 110 and 111: czaj są nieco niższe niż w pozos
- Page 112 and 113: Rys. 37. Pionowy rozkład temperatu
- Page 114 and 115: Tabela 10. Zakres zmian natlenienia
- Page 116 and 117: Rys. 39. Pionowy rozkład natlenien
- Page 118 and 119: 1987). Zazwyczaj jednak podwyższon
- Page 120 and 121: nicznych ostatniego z wymienionych
- Page 122 and 123: wiadały poziomowi ze zbiornika nr
- Page 124 and 125: sionym terenie i pozbawiony jest do
- Page 126 and 127: i nikiel). We wstępnych założeni
- Page 128 and 129: wowany zanik zbiornika jest pochodn
- Page 132 and 133: Tabela 14. Ekstremalne oraz średni
- Page 134 and 135: jeszcze większa zbieżność, bo a
- Page 136 and 137: w maju. Jedynie w wodach zbiornika
- Page 138 and 139: 6Zbiorniki w nieckach osiadaniajako
- Page 140 and 141: Fot. 17. Wpływ osiadań na podtapi
- Page 142 and 143: na jednym liściu manny mielec moż
- Page 144 and 145: nej faunie (Betleja, Cempulik, 1992
- Page 146 and 147: 7PodsumowanieGrupa zbiorników wodn
- Page 148 and 149: się również do wielu innych sztu
- Page 150 and 151: LiteraturaAbsalon D., Jankowski A.T
- Page 152 and 153: Choiński A., 1995: Zarys limnologi
- Page 154 and 155: Duś E., 2008b: Rolnictwo i leśnic
- Page 156 and 157: Jankowski A.T., 1987: Wpływ urbani
- Page 158 and 159: ne górnośląsko-ostrawskiego regi
- Page 160 and 161: Krawczyk W.E., 1992: Metody terenow
- Page 162 and 163: Machowski R., Ruman M., 2007: Wpły
- Page 164 and 165: Milecka K., 2007: Możliwości ocen
- Page 166 and 167: Sympozjum Polsko-Czeskiego. Sosnowi
- Page 168 and 169: graficzne”. Nr 151. Wrocław—Wa
- Page 170 and 171: Sokołowski J., 1990: Geologia regi
- Page 172 and 173: Wolak W., Leboda R., Hudicki Z., 19
- Page 174 and 175: Robert MachowskiTransformations of
- Page 176 and 177: On the one hand, subsiding processe
- Page 178 and 179: ным чем абразионны
- Page 181:
Autor fotografii na okładce: Mariu