0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 18. Zmiany <strong>zbiorników</strong> <strong>wodnych</strong> w nieckach osiadania w dolinie Bobrka w latach 1960—1993 (opracowanie własne na podstawie Mapa topograficzna…,1960; 1975a, b; 1983a; 1993a):1 — cieki i zbiorniki wodne w wydzielonych okresach, 2 — zasięgi opisywanych <strong>zbiorników</strong> w 2006 r., 3 — obszary podmokłe, 4 — zabudowa jednorodzinna, 5 — większe budynki, 6 — drogi,7 — linia tramwajowa, 8 — linie kolejowe, 9 — hałdyFig. 18. Changes in water reservoirs located in subsidence depressions in the Bobrek Valley in the years 1960—1993 (made by the author on the baseof Topographic map, 1960; 1975a, b; 1983a; 1993a):1 — streams and water reservoirs in the separated periods, 2 — ranges of the described reservoirs in 2006 year, 3 — water-logged areas, 4 — single-family housing, 5 — larger buildings,6 — roads, 7 — tramway line, 8 — railway lines, 9 — spoil tips4*51
zasięgiem jedynie rejon wymienionych obiektów, gdyż tereny współcześnie zajęteprzez pozostałe zbiorniki w owym czasie nie były nawet podmokłe. Funkcjonującew latach 60. XX w. zbiorniki miały zupełnie inną powierzchnię i kształt niżw chwili obecnej (rys. 18). Zasięg rozlewiska Bobrka przesunięty był dosyć znaczniew górę biegu rzeki i ze współczesnym zbiornikiem pokrywał się jedynie naniewielkim odcinku, a jego powierzchnia w 1960 r. wynosiła 2,63 ha. W przypadkudrugiego zbiornika różnice są jeszcze większe, wspólny zasięg powierzchniwodnej bowiem był jeszcze mniejszy. W porównaniu z aktualnym stanem zbiornikten znajdował się nieco dalej na południe, a jego powierzchnia wynosiła wtedy5,00 ha. Zbiornik miał charakter wybitnie przepływowy i powstał w wyniku rozlaniasię wód Bobrka; jego powierzchnia, podobnie jak w przypadku zbiornika nr 2,w głównej mierze była uzależniona od stanów wody w tej rzece.W późniejszym okresie na obszarze tym przeprowadzono prace regulacyjne,polegające między innymi na ograniczeniu rozlewisk rzeki Bobrek, a także na uporządkowaniustosunków <strong>wodnych</strong> na terenach zawala. W tym celu korytu rzekinadano kształt trapezowy, a skarpy zostały pokryte darnią, natomiast na pozostałymobszarze wykonano sieć rowów melioracyjnych oraz syfonów, którymi grawitacyjnieodprowadzano nadmiar wód do koryta rzeki. W miejscu tym dodatkowowybudowano stację pomp dla wydajniejszego odwodnienia tych terenów(Regulacja…, 1969). Na mapie przedstawiającej stan z 1975 r. nie ma żadnegoz opisywanych <strong>zbiorników</strong>, a ich przypuszczalne zasięgi wyznaczają jedynietereny podmokłe (rys. 18). Niestety, na skutek postępującego procesu osiadaniadoszło do ponownego podtopienia tego obszaru, a urządzenia melioracyjne orazsyfony zostały uszkodzone. W związku z zaistniałą sytuacją funkcjonująca stacjapomp odznaczała się niewystarczającą wydajnością, co uniemożliwiało skuteczneodpompowanie nadmiaru gromadzących się wód. Konieczne były dalsze praceregulacyjne, w wyniku których ponownie ujęto koryto rzeki wałami ochronnymi.Dzięki tym zabiegom ukształtowany został brzeg południowy oraz na pewnymodcinku brzeg zachodni zbiornika nr 4, które do chwili obecnej wyznaczają jegozasięgi w tych kierunkach. Mimo że na mapie z 1983 r. zbiornik ten zajmowałpowierzchnię 0,67 ha, co stanowiło zaledwie połowę jego aktualnej powierzchni,w znacznej mierze jego kształt odpowiadał dzisiejszemu (rys. 18). Budowa obwałowańrzeki na tym odcinku uchroniła tereny przyległe przed zalaniem, ale zabiegite nie wpłynęły na ograniczenie powstałego między nimi rozlewiska.Osiadania terenu, jakie miały miejsce w latach 1975—1983, w głównej mierzebyły odpowiedzialne za wzrost powierzchni zbiornika nr 2 (rys. 18). Pogłębiającasię niecka osiadań przyczyniła się także do powstania kolejnych <strong>zbiorników</strong><strong>wodnych</strong>. Na mapie z 1983 r. widoczny jest zbiornik nr 1, który charakteryzowałsię wydłużonym kształtem o przebiegu południkowym; jego powierzchnia nie byłazbyt wielka, w 1983 r. wynosiła 0,44 ha (rys. 18).Powstałe podmokłe obniżenia terenu oraz zbiorniki wodne stały się uciążliwymelementem planów zagospodarowania terenu. W celu ich ograniczenia we wschod-52
- Page 2 and 3: Przemianygeosystemów zbiorników w
- Page 4 and 5: Robert MachowskiPrzemianygeosystem
- Page 6 and 7: Spis treści1. Wstęp1.1. Zarys pro
- Page 10: Zbiorniki wodne zajmujące niecki p
- Page 14: osiadania stają się one impulsem
- Page 17 and 18: ołów. Pomiar przeprowadzono w Pra
- Page 20 and 21: 0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 2. Lokalizac
- Page 22 and 23: (Karaś-Brzozowska, 1960). Blok zap
- Page 25 and 26: kalizowanych począwszy od warstw b
- Page 27 and 28: Wyżyny Katowickiej występują for
- Page 30 and 31: zachodu na południowy wschód (Rz
- Page 32 and 33: --Rys. 7. Sieć hydrograficzna obsz
- Page 34 and 35: Na omawianym obszarze występuje og
- Page 36 and 37: nieodpowiednie parametry jakościow
- Page 38 and 39: 2.8. Zagospodarowanie terenuAktualn
- Page 40 and 41: 3Charakterystyka zbiorników wodnyc
- Page 42 and 43: Proces osiadania inicjuje jedynie p
- Page 44 and 45: Rys. 11. Zasięg osiadań górniczy
- Page 46 and 47: 2 4Rys. 13. Utwory powierzchniowe n
- Page 48 and 49: drugiej wojny światowej Niemcy pro
- Page 50 and 51: a w latach 60. XX w. sięgnięto po
- Page 54 and 55: niej części rozpoczęto składowa
- Page 56 and 57: 0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 20. Zm
- Page 58 and 59: 0,1 kmRys. 21. Zasięgi zbiorników
- Page 60 and 61: zajmując powierzchnię 5,75 ha. Ar
- Page 62 and 63: Dość istotne zmiany, od stanu z 1
- Page 64 and 65: ,w czasie niemal 50 lat ich wygląd
- Page 66 and 67: zbiorników nr 1 i 4 pomierzono tak
- Page 68 and 69: izobat, głębokość oraz powierzc
- Page 70 and 71: ABFot. 5. Stan drogi przed moderniz
- Page 72 and 73: 4Procesy brzegowe i osady dennezbio
- Page 74 and 75: Fot. 6. Roślinność szuwarowa na
- Page 76 and 77: ABFot. 8. Mikroklify wykształcone
- Page 78 and 79: nowanych wód w podłoże. Można t
- Page 80 and 81: Fot. 11. Rozległa strefa akumulacj
- Page 82 and 83: nastąpiła wyraźna redukcja zapyl
- Page 84 and 85: (Rzętała, 2003). Sporadycznie i t
- Page 86 and 87: nych ilościach. Nikiel we wszystki
- Page 88 and 89: Ponadnormatywnym zanieczyszczeniem
- Page 90 and 91: 5Zmienność wybranychwłaściwośc
- Page 92 and 93: wyraźne przyśpieszenie tempa eutr
- Page 94 and 95: [%] przypadkówRys 29. Kierunkowa (
- Page 96 and 97: w wodach zbiornika należy wiązać
- Page 98 and 99: w tym zbiorniku mają antropogenicz
- Page 100 and 101: nieco od ogólnie przyjętego schem
- Page 102 and 103:
zbiorniku zaś taki pomiar wykonano
- Page 104 and 105:
do nadmiernego przeżyźnienia wód
- Page 106 and 107:
na zachodzące procesy biologiczne
- Page 108 and 109:
Zmiany temperatury wody zbiorników
- Page 110 and 111:
czaj są nieco niższe niż w pozos
- Page 112 and 113:
Rys. 37. Pionowy rozkład temperatu
- Page 114 and 115:
Tabela 10. Zakres zmian natlenienia
- Page 116 and 117:
Rys. 39. Pionowy rozkład natlenien
- Page 118 and 119:
1987). Zazwyczaj jednak podwyższon
- Page 120 and 121:
nicznych ostatniego z wymienionych
- Page 122 and 123:
wiadały poziomowi ze zbiornika nr
- Page 124 and 125:
sionym terenie i pozbawiony jest do
- Page 126 and 127:
i nikiel). We wstępnych założeni
- Page 128 and 129:
wowany zanik zbiornika jest pochodn
- Page 130 and 131:
wano jednak dopiero od kwietnia 200
- Page 132 and 133:
Tabela 14. Ekstremalne oraz średni
- Page 134 and 135:
jeszcze większa zbieżność, bo a
- Page 136 and 137:
w maju. Jedynie w wodach zbiornika
- Page 138 and 139:
6Zbiorniki w nieckach osiadaniajako
- Page 140 and 141:
Fot. 17. Wpływ osiadań na podtapi
- Page 142 and 143:
na jednym liściu manny mielec moż
- Page 144 and 145:
nej faunie (Betleja, Cempulik, 1992
- Page 146 and 147:
7PodsumowanieGrupa zbiorników wodn
- Page 148 and 149:
się również do wielu innych sztu
- Page 150 and 151:
LiteraturaAbsalon D., Jankowski A.T
- Page 152 and 153:
Choiński A., 1995: Zarys limnologi
- Page 154 and 155:
Duś E., 2008b: Rolnictwo i leśnic
- Page 156 and 157:
Jankowski A.T., 1987: Wpływ urbani
- Page 158 and 159:
ne górnośląsko-ostrawskiego regi
- Page 160 and 161:
Krawczyk W.E., 1992: Metody terenow
- Page 162 and 163:
Machowski R., Ruman M., 2007: Wpły
- Page 164 and 165:
Milecka K., 2007: Możliwości ocen
- Page 166 and 167:
Sympozjum Polsko-Czeskiego. Sosnowi
- Page 168 and 169:
graficzne”. Nr 151. Wrocław—Wa
- Page 170 and 171:
Sokołowski J., 1990: Geologia regi
- Page 172 and 173:
Wolak W., Leboda R., Hudicki Z., 19
- Page 174 and 175:
Robert MachowskiTransformations of
- Page 176 and 177:
On the one hand, subsiding processe
- Page 178 and 179:
ным чем абразионны
- Page 181:
Autor fotografii na okładce: Mariu