3 Charakterystyka zbiorników wodnych - Śląska Biblioteka Cyfrowa

Wpływ człowieka na wody powierzchniowe nie ogranicza się tylko do technicznychzabiegów w kształtowaniu sieci rzecznej. Znacznemu pogorszeniu uległa takżejakość wód w granicach omawianego terenu (Machowski, Rzętała, 2002). Wedługbadań przeprowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiskaw Katowicach, stan czystości wody we wszystkich punktach pomiarowych zlokalizowanychna Wyżynie Katowickiej odpowiadał najgorszej, piątej klasie (Stanśrodowiska…, 2006). W związku z budową nowych oczyszczalni ścieków i rozbudowąsieci kanalizacyjnej jakość wód Czarnej Przemszy na odcinku międzyBędzinem a Sosnowcem uległa poprawie na tyle, że ponownie pojawiły się w niejryby (Molenda, 2004). Przebudowa koryta Rawy w centrum Katowic, w ramachprogramu rewitalizacji, w przyszłości doprowadzić ma do poprawy stanu ekologicznegotej rzeki (Psiuk, 2006). Także antropogeniczne zbiorniki wodne poddajesię rekultywacji (Jankowski i in., 2005b). W zbiorniku Pławniowice w 2003 r. zainstalowanourządzenia hydrotechniczne, które mają zatrzymać degradację ekosystemu.Proces poprawy przebiega powoli, a jego pierwsze pozytywne efekty są jużwidoczne (Kostecki, 2008).Na Wyżynie Katowickiej występują antropogeniczne zbiorniki wodne(Trembaczowski, Jankowski, 1980; Machowski i in., 2003), których liczbęM. Rzętała (1998a) określił na 1482. Łącznie zajmują powierzchnię niemal16,5 km 2 , retencjonując 35,58 mln m 3 wody. Zbiorniki wodne klasyfikowane są dokilku charakterystycznych grup genetycznych. Większe pod względem powierzchnisą zbiorniki zaporowe, które występują jedynie na obrzeżach GórnośląskiegoOkręgu Przemysłowego (Ziemońska, 1979). Na Wyżynie Katowickiej są to nielicznei niewielkie obiekty w stadium zaniku bądź likwidacji (Rzętała, 1998a).S. Czaja (1999) twierdzi, że zbiorniki zaporowe dominowały na tym terenie jeszczedo końca XIX w., stanowiąc tylko w zlewni Rawy i Bytomki odpowiednio 45%i 21% ogólnej ich liczby, zajmując przy tym od 50% do 62,5% powierzchni wszystkichzbiorników. Spiętrzone wody napędzały urządzenia w tartakach i młynach,a także znajdowały zastosowanie w hodowli zwierząt (Jankowski, 1995). Aktualniezbiorniki zaporowe budowane są w ściśle określonym celu, wykorzystane są wielozadaniowo(Rzętała, 2000a).Inną grupę genetyczną antropogenicznych zbiorników wodnych na obszarzeWyżyny Katowickiej stanowią zbiorniki poeksploatacyjne. Powstały w wynikuzalania wodą powierzchniowych wyrobisk, najczęściej po eksploatacji piaskówpodsadzkowych, materiałów ilastych, węgla kamiennego, a w okolicy Bytomiatakże rud cynkowo-ołowiowych (Jankowski, Wach, 1980). Cechuje je duża różnorodnośćzarówno pod względem powierzchni, jak i głębokości, a tym samymi pojemności. Jak podaje S. Czaja (1999), na obszarach zlewni Bytomki i Rawywystępuje kilkadziesiąt zbiorników poeksploatacyjnych. Większe akweny sącharakterystyczne dla wschodnich obrzeży Wyżyny Katowickiej, na tych terenachbowiem prowadzona była i nadal jest eksploatacja piasków plejstoceńskich(Jankowski, 1999).32