3 Charakterystyka zbiorników wodnych - Śląska Biblioteka Cyfrowa

karp (Cyprinus carpio), leszcz (Abramis brama), płoć (Rutilus rutilus), wzdręga(Scardinius erythrophthalmus) i okoń (Perca fluviatilis), oraz nieco rzadziejłowione: szczupak (Esox lucius), sandacz (Lucioperca lucioperca) i jaź (Leuciscusidus). Należy jednak zaznaczyć, że wymienione gatunki nie osiągają zbyt dużychrozmiarów. Zbiorniki położone w Sosnowcu także wykorzystywane są przez wędkarzy,jednak akweny te nie są administrowane przez Polski Związek Wędkarski.Skład gatunkowy występujących w nich ryb jest o wiele uboższy, a ich pochodzeniew dużej mierze ma charakter naturalny, związany z przypadkowym przenoszeniemikry przez ptactwo wodne lub też sporadyczne wpuszczanie ryb przezsamych wędkarzy. W zbiornikach tych występuje zjawisko karłowacenia, któreodnosi się szczególnie do obu gatunków karasi. Ryby te nie osiągają dużych rozmiarów;obserwuje się zahamowanie ich wzrostu przy jednoczesnym wygrzbieceniu,co sprawia, że ryby przybierają kształt okrągły. Ponadto wymienione zbiornikizasiedlają inne gatunki spokojnego żeru, jak: płocie i wzdręgi, oraz ryby drapieżnereprezentowane przez okonie i szczupaki.Powierzchnie wodne stanowią doskonałe miejsce do gniazdowania orazlęgu ptaków wodno-błotnych. Dotyczy to szczególnie opisywanych zbiornikówwodnych, które odznaczają się występowaniem dużych powierzchni w strefiebrzegowej, zajętych przez roślinność wysoką i zielną. Do bardzo cennych podtym względem terenów zalicza się zbiorniki wodne położone w centralnej częściWyżyny Katowickiej. Jak już wcześniej zaznaczono, na tego typu unikatowychpod względem przyrodniczym i krajobrazowym obszarach ustanawia się prawneformy ochrony przyrody. Z tych też względów utworzono Zespół Przyrodniczo--Krajobrazowy „Żabie Doły” (Betleja, Cempulik, 1992; Kompała i in., 2004), obejmującyzarówno zbiorniki w nieckach osiadania, jak i przyległe do nich tereny.Jednak nawet celowe zabiegi służące ochronie tych geosystemów nie zapobiegająbezmyślnym działaniom, które prowadzą do ich niszczenia. Najpowszechniejszymprzejawem takiej działalności jest niekontrolowane wypalanie traw i trzcinowisk,które rozprzestrzenia się na tereny przyległe. Tego typu sytuacja miała miejscewiosną 2004 r. w obrębie opisywanego kompleksu „Żabich Dołów” (fot. 19);w rezultacie doszczętnie zniszczone zostały miejsca gniazdowania wielu gatunkówptaków.Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Żabie Doły” to jeden z najcenniejszychterenów na Wyżynie Katowickiej, na którym obserwuje się liczną populacjęptaków wodno-błotnych. W trakcie opracowywania dokumentacji projektowanegozespołu przyrodniczo-krajobrazowego stwierdzono występowanie na tymterenie łącznie 121 gatunków ptaków, z czego 68 zaklasyfikowano do lęgowych,wśród których kilka zalicza się do rzadkich (np.: pójdźka, remiz, kokoszka wodnai kszyk). Gniazdujące na tych terenach i jednocześnie narażone na wyginięcie sąnastępujące gatunki: bąk i rożeniec, które wymieniane są w Polskiej CzerwonejKsiędze Zwierząt (Głowaciński, 1992). Stwierdzono także występowanie ptakówdrapieżnych, których obecność na tych terenach świadczy o bogatej i zróżnicowa-142