1987). Zazwyczaj jednak podwyższone stężenia wymienionych jonów w wodachpowierzchniowych są pochodną dopływu ścieków komunalnych oraz przemysłowych,zrzutu wód kopalnianych, a także spływów z obszarów uprawianych rolniczo(Burchard i in., 1990). To wszystko sprawia, że w skrajnych przypadkach stężeniatych jonów w wodach powierzchniowych mogą dochodzić do kilku tysięcymiligramów na decymetr sześcienny (np.: Janda, Rzętała, 1996; Hermanowiczi in., 1999; Jankowski, Rzętała, 1999). Wysokie zasolenie wpływa na zwiększonąkorozyjność wód, a także w szkodliwy sposób oddziałuje na organizmy wodne(Dojlido, 1987). Chlorki oraz siarczany są trudno usuwalnym składnikiem oczyszczanychścieków, jak również w istotny sposób ograniczają możliwość samooczyszczaniawody (Hermanowicz i in., 1999).Opisywane zbiorniki wodne w nieckach osiadania odznaczają się zdecydowanieróżnym poziomem koncentracji chlorków w wodach limnicznych. Generalniewśród nich można wydzielić dwie równie liczebne grupy. Do pierwszej, o wyższychstężeniach chlorków, zaliczono zbiorniki o numerach: 2, 3, 4, 6 i 8 (rys. 41),natomiast pozostałe pięć akwenów zaklasyfikowano do grupy <strong>zbiorników</strong> o mniejszejkoncentracji opisywanych jonów (rys. 42). Najwyższe średnie stężenie tychzwiązków dla okresu 2003—2005 było charakterystyczne dla zbiornika nr 8i wynosiło 840,96 mg Cl − /dm 3 . Także w tym zbiorniku w styczniu 2005 r. pomierzonoabsolutne maksymalne ilości chlorków wynoszące aż 1580,00 mg Cl − /dm 3(rys. 41). Nieco niższa średnia (798,94 mg Cl − /dm 3 ) cechowała przepływowyzbiornik nr 2, przy czym w tym przypadku pomierzone absolutne maksimumbyło mniejsze aż o 300 mg Cl − /dm 3 . Porównywalne maksymalne ilości chlorków,powyżej 1000 mg Cl − /dm 3 , występowały również w dwu pozostałych zbiornikachzlokalizowanych w Sosnowcu (nr 3 i 4). W wymienionych czterech akwenachpoziom zanieczyszczenia chlorkami zazwyczaj zawierał się w przedziale odpowiadającymV klasie czystości wód powierzchniowych (rys. 41). Sporadycznie koncentracjatych związków utrzymywała się na poziomie charakterystycznym dla wyższychklas jakościowych. Okresy niższych stężeń chlorków występowały zwłaszczaw czasie wiosennych roztopów, gdy zbiorniki zasilane były roztopowymi wodami,które oddziałują w rozcieńczający sposób. Zjawisko tego typu dosyć wyraźniezaznaczyło się w marcu 2004 r. (rys. 41). M. Leśniok (1996) wykazał, że w wodachopadowych (a więc i w pokrywie śnieżnej), na obszarze GOP-u stężenia chlorkóww około 80% przypadków nie przekraczają 10 mg Cl − /dm 3 , a maksymalnie osiągająpoziom bliski 40 mg Cl − /dm 3 . Natomiast mniejsze ilości chlorków, ze średniąwynoszącą 380 mg Cl − /dm 3 , w tej grupie <strong>zbiorników</strong> cechowały akwen nr 6. W tymprzypadku poziom koncentracji opisywanych anionów w wodach zbiornika zawszeutrzymywał się między 200 mg Cl − /dm 3 a 300 mg Cl − /dm 3 (rys. 41). Podwyższoneilości chlorków w wymienionych zbiornikach wiązać należy w głównej mierzez antropogenicznie wymuszonym obiegiem soli na obszarze Wyżyny Katowickiej(np. Rzętała, Wach, 1997; Jankowski, Rzętała, 1999). Chlorki pochodzą przedewszystkim z przylegających terenów składowisk skały płonnej, z których wypłu-117
kiwane są przez wody opadowe oraz roztopowe. Natomiast w przypadku zbiornikanr 2 duże ilości chlorków są pochodną drenażu utworów karbonu produktywnego(Różkowski, Różkowski, 1994). Wody pochodzące z odwadniania pokładów węglaw KWK „Kazimierz-Juliusz”, które następnie odprowadzane są w ilości około 3,5m 3 /min do Bobrka, w 2002 r. średnio zawierały chlorki w ilości nieco ponad 2700mg Cl − /dm 3 (Operat wodnoprawny…, 2003).[mg Cl − /dm 3 ]Rys. 41. Zmiany zawartości chlorków w wodach grupy <strong>zbiorników</strong> o wyższych stężeniach w latachhydrologicznych 2003—2005Fig. 41. Changes in chloride content in waters of reservoir group with higher concentrations inhydrological years 2003—2005Z kolei w grupie <strong>zbiorników</strong> o mniejszym obciążeniu chlorkami najwyższaśrednia, wynosząca 149,69 mg Cl − /dm 3 , cechowała zbiornik nr 5, położony na pograniczuBytomia i Chorzowa. Dwukrotnie niższe ilości chlorków ze średnią 77,14mg Cl − /dm 3 stwierdzono w zbiorniku nr 7, znajdującym się w kompleksie „ŻabichDołów”. Tylko jeden zbiornik z Sosnowca (nr 1) odznaczał się niższymi stężeniamichlorków, a ich średnia wartość dla lat hydrologicznych 2003—2005 wynosiła 99,14mg Cl − /dm 3 . Jednak najniższe średnie stężenia jonów Cl − we wspomnianym okresiewystępowały w dwu zbiornikach (nr 9 i 10) położonych w Zabrzu. W pierwszymz nich ilości te kształtowały się na średnim poziomie 59,07 mg Cl − /dm 3 , natomiastw akwenie nr 10 stężenie jonów Cl − było jeszcze niższe i wynosiło 40,50 mg Cl − /dm 3 .Także w tym ostatnim zbiorniku w kwietniu 2003 r. pomierzono absolutne minimalneilości chlorków, a ich stężenie w tym czasie w wodach limnicznych wynosiło jedynie18,50 mg Cl − /dm 3 (rys. 42). Stosunkowo niskie wartości chlorków w wodach lim-118
- Page 2 and 3:
Przemianygeosystemów zbiorników w
- Page 4 and 5:
Robert MachowskiPrzemianygeosystem
- Page 6 and 7:
Spis treści1. Wstęp1.1. Zarys pro
- Page 10:
Zbiorniki wodne zajmujące niecki p
- Page 14:
osiadania stają się one impulsem
- Page 17 and 18:
ołów. Pomiar przeprowadzono w Pra
- Page 20 and 21:
0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 2. Lokalizac
- Page 22 and 23:
(Karaś-Brzozowska, 1960). Blok zap
- Page 25 and 26:
kalizowanych począwszy od warstw b
- Page 27 and 28:
Wyżyny Katowickiej występują for
- Page 30 and 31:
zachodu na południowy wschód (Rz
- Page 32 and 33:
--Rys. 7. Sieć hydrograficzna obsz
- Page 34 and 35:
Na omawianym obszarze występuje og
- Page 36 and 37:
nieodpowiednie parametry jakościow
- Page 38 and 39:
2.8. Zagospodarowanie terenuAktualn
- Page 40 and 41:
3Charakterystyka zbiorników wodnyc
- Page 42 and 43:
Proces osiadania inicjuje jedynie p
- Page 44 and 45:
Rys. 11. Zasięg osiadań górniczy
- Page 46 and 47:
2 4Rys. 13. Utwory powierzchniowe n
- Page 48 and 49:
drugiej wojny światowej Niemcy pro
- Page 50 and 51:
a w latach 60. XX w. sięgnięto po
- Page 52 and 53:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 18. Zm
- Page 54 and 55:
niej części rozpoczęto składowa
- Page 56 and 57:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 20. Zm
- Page 58 and 59:
0,1 kmRys. 21. Zasięgi zbiorników
- Page 60 and 61:
zajmując powierzchnię 5,75 ha. Ar
- Page 62 and 63:
Dość istotne zmiany, od stanu z 1
- Page 64 and 65:
,w czasie niemal 50 lat ich wygląd
- Page 66 and 67:
zbiorników nr 1 i 4 pomierzono tak
- Page 68 and 69: izobat, głębokość oraz powierzc
- Page 70 and 71: ABFot. 5. Stan drogi przed moderniz
- Page 72 and 73: 4Procesy brzegowe i osady dennezbio
- Page 74 and 75: Fot. 6. Roślinność szuwarowa na
- Page 76 and 77: ABFot. 8. Mikroklify wykształcone
- Page 78 and 79: nowanych wód w podłoże. Można t
- Page 80 and 81: Fot. 11. Rozległa strefa akumulacj
- Page 82 and 83: nastąpiła wyraźna redukcja zapyl
- Page 84 and 85: (Rzętała, 2003). Sporadycznie i t
- Page 86 and 87: nych ilościach. Nikiel we wszystki
- Page 88 and 89: Ponadnormatywnym zanieczyszczeniem
- Page 90 and 91: 5Zmienność wybranychwłaściwośc
- Page 92 and 93: wyraźne przyśpieszenie tempa eutr
- Page 94 and 95: [%] przypadkówRys 29. Kierunkowa (
- Page 96 and 97: w wodach zbiornika należy wiązać
- Page 98 and 99: w tym zbiorniku mają antropogenicz
- Page 100 and 101: nieco od ogólnie przyjętego schem
- Page 102 and 103: zbiorniku zaś taki pomiar wykonano
- Page 104 and 105: do nadmiernego przeżyźnienia wód
- Page 106 and 107: na zachodzące procesy biologiczne
- Page 108 and 109: Zmiany temperatury wody zbiorników
- Page 110 and 111: czaj są nieco niższe niż w pozos
- Page 112 and 113: Rys. 37. Pionowy rozkład temperatu
- Page 114 and 115: Tabela 10. Zakres zmian natlenienia
- Page 116 and 117: Rys. 39. Pionowy rozkład natlenien
- Page 120 and 121: nicznych ostatniego z wymienionych
- Page 122 and 123: wiadały poziomowi ze zbiornika nr
- Page 124 and 125: sionym terenie i pozbawiony jest do
- Page 126 and 127: i nikiel). We wstępnych założeni
- Page 128 and 129: wowany zanik zbiornika jest pochodn
- Page 130 and 131: wano jednak dopiero od kwietnia 200
- Page 132 and 133: Tabela 14. Ekstremalne oraz średni
- Page 134 and 135: jeszcze większa zbieżność, bo a
- Page 136 and 137: w maju. Jedynie w wodach zbiornika
- Page 138 and 139: 6Zbiorniki w nieckach osiadaniajako
- Page 140 and 141: Fot. 17. Wpływ osiadań na podtapi
- Page 142 and 143: na jednym liściu manny mielec moż
- Page 144 and 145: nej faunie (Betleja, Cempulik, 1992
- Page 146 and 147: 7PodsumowanieGrupa zbiorników wodn
- Page 148 and 149: się również do wielu innych sztu
- Page 150 and 151: LiteraturaAbsalon D., Jankowski A.T
- Page 152 and 153: Choiński A., 1995: Zarys limnologi
- Page 154 and 155: Duś E., 2008b: Rolnictwo i leśnic
- Page 156 and 157: Jankowski A.T., 1987: Wpływ urbani
- Page 158 and 159: ne górnośląsko-ostrawskiego regi
- Page 160 and 161: Krawczyk W.E., 1992: Metody terenow
- Page 162 and 163: Machowski R., Ruman M., 2007: Wpły
- Page 164 and 165: Milecka K., 2007: Możliwości ocen
- Page 166 and 167: Sympozjum Polsko-Czeskiego. Sosnowi
- Page 168 and 169:
graficzne”. Nr 151. Wrocław—Wa
- Page 170 and 171:
Sokołowski J., 1990: Geologia regi
- Page 172 and 173:
Wolak W., Leboda R., Hudicki Z., 19
- Page 174 and 175:
Robert MachowskiTransformations of
- Page 176 and 177:
On the one hand, subsiding processe
- Page 178 and 179:
ным чем абразионны
- Page 181:
Autor fotografii na okładce: Mariu