Tabela 14. Ekstremalne oraz średnie roczne stężenia miedzi [mg/dm 3 ]w wodach <strong>zbiorników</strong> <strong>wodnych</strong> w nieckach osiadania na Wyżynie Katowickiejw latach hydrologicznych 2003—2005Table 14. Extreme and average concentrations of copper [mg/dm 3 ] in watersof reservoirs located in subsidence depressions in the Katowice Upland inhydrological years 2003—2005Numer zbiornikaLata 2003—2005minimum średnia maksimum mediana1 0,0025 0,0120 0,0249 0,01152 0,0041 0,0128 0,0255 0,01193 0,0018 0,0120 0,0240 0,01194 0,0009 0,0126 0,0285 0,01115 0,0052 0,0122 0,0270 0,01176 0,0043 0,0127 0,0329 0,01217 0,0045 0,0120 0,0229 0,01088 0,0039 0,0127 0,0282 0,01209 0,0031 0,0122 0,0358 0,012010 0,0065 0,0151 0,0334 0,0132akwenach w tym miesiącu stężania miedzi także były niskie, ale minima pojawiłysię w innych miesiącach (Machowski, 2004). W kolejnym roku (2004) generalniepowtórzyła się sytuacja z poprzedniego sezonu. Minimalne stężenia miedziw 6 zbiornikach ponownie wystąpiły w kwietniu, a w trzech pozostałych akwenachnastąpiło czasowe przesunięcie o miesiąc. Tylko w zbiorniku nr 8 minimalne ilościmiedzi wystąpiły we wrześniu. Zupełnie inaczej sytuacja przedstawiała się w 2005 r.Jedynie w czterech zbiornikach nastąpiło czasowe powtórzenie, kiedy to minimawystąpiły w maju. W pozostałych przypadkach najmniejsze ilości tego metalu byłycharakterystyczne dla zimy. W trzech zbiornikach miało to miejsce w grudniu(nr 7, 8 i 10), a w trzech innych — w lutym (zbiorniki nr 2, 6 i 9). Najmniejsze ilościtego metalu w większości <strong>zbiorników</strong> występowały w 2003 r., natomiast w kolejnychlatach zaznacza się wzrost minimalnych stężeń miedzi. Należy podkreślić,że obserwowany wzrost nie jest zbyt wielki, a ilości miedzi w wodach <strong>zbiorników</strong>nie są szkodliwe dla organizmów żywych zasiedlających te środowiska. Stężeniate jednak mogą utrudniać proces samooczyszczania, który hamowany jest przezten metal już w ilości 10 μg/dm 3 (Dojlido, 1995). Obserwowane stężenia miedziw wodach <strong>zbiorników</strong>, mimo sezonowej zmienności, utrzymywały się na stosunkowoniskim poziomie. Uwzględniając wartość graniczną (0,05 mg Cu/dm 3 ) podawanąjako stężenie graniczne wskaźników jakości wód z grupy substancji szczególnieszkodliwych dla środowiska wodnego (Rozporządzenie…, 2008), należy9*131
stwierdzić, że metal ten w żadnym z opisywanych <strong>zbiorników</strong> nie osiągnął takiegopoziomu w okresie 2003—2005 (tabela 14).Stężenia niklu w wodach charakteryzowanych <strong>zbiorników</strong> w okresie 2003—2005 utrzymywały się na podobnym poziomie, o czym świadczą między innymiwartości średnie, zmieniające się w przedziale od 0,0064 mg Ni/dm 3 w zbiornikachnr 6 i 7 do 0,0144 mg Ni/dm 3 w zbiorniku nr 5 (tabela 15). Jedynie w zbiornikunr 10 nikiel występował w nieco większych ilościach, dzięki czemu średnie stężeniew lat 2003—2005 kształtowało się na poziomie 0,0306 mg Ni/dm 3 . We wszystkichzbiornikach występowała dosyć duża czasowa zmienność koncentracji opisywanegometalu. Bywało, że po całkowitym braku niklu w następnym miesiącujego stężenie osiągało maksymalną wartość dla całego okresu obserwacyjnego.Miały również miejsce sytuacje odwrotne, gdy po okresie występowania największychilości niklu następował całkowity zanik tego metalu w wodach. Pomiarów,podczas których nie stwierdzono niklu, było dosyć dużo. Największą liczbą takichprzypadków (16 pomiarów) odznaczały się zbiorniki nr 6 i 7, położone w centralnejczęści Wyżyny Katowickiej, w obrębie których brak tego metalu stwierdzono przeznieco ponad 45% pomiarów. Natomiast najmniej takich przypadków (4 pomiary)zaobserwowano w zbiorniku nr 5, zlokalizowanym w tej samej części opisywanegoobszaru. W 2003 r. jedynie kwiecień był miesiącem, w którym we wszystkichzbiornikach stwierdzono zanik niklu. Także w grudniu oraz we wrześniuw większości <strong>zbiorników</strong> nie potwierdzono tego pierwiastka. W kilku przypadkachwystąpiły 3-miesięczne okresy, w których retencjonowane wody były wolneod niklu. Dwukrotnie warunki takie pojawiły się w zbiorniku nr 7, po raz pierwszyod marca do maja, a następnie od sierpnia do października 2003 r. W zbiornikunr 1 tego typu okres trwał od kwietnia do czerwca, a w akwenach nr 6 i 10 — odmarca do maja. Natomiast w przypadku zbiornika nr 9 brak niklu stwierdzonoprzez kolejne cztery miesiące, począwszy od marca aż po czerwiec. Jeszcze dłuższeokresy braku niklu w wodach limnicznych wystąpiły w 2004 r. W zbiornikach nr 6i 7 od stycznia aż do maja opisywany metal nie był wykrywany, natomiast w przypadkuzbiornika nr 1 brak niklu obserwowano już w grudniu, z tym że w kwietniuwystępował on w niewielkiej ilości, osiągając stężenie na poziomie 0,0006mg Ni/dm 3 . Poza wymienionymi przypadkami, w każdym ze <strong>zbiorników</strong> wykonanopojedyncze pomiary, które potwierdzały brak opisywanego metalu w retencjonowanychwodach. W 2005 r. tylko w marcu wystąpił synchroniczny brak nikluw charakteryzowanych zbiornikach. Wyjątek w tym względzie stanowił akwennr 10, w obrębie którego już od lutego 2004 r. nikiel zawsze był obecny. Podobniejak w dwu poprzednich latach, w 2005 r. w pojedynczych przypadkach nie stwierdzonotego pierwiastka w wodach opisywanych <strong>zbiorników</strong>.Także w przypadku wartości maksymalnych wystąpiła pewna sezonowai przestrzenna zmienność stężeń niklu. W 2003 r. w 6 zbiornikach maksymalnestężenia miały miejsce w styczniu, a w pozostałych 4 przypadkach (zbiorniki:nr 5, 6, 9 i 10) — w lutym (Machowski, 2003). Następny rok charakteryzowała132
- Page 2 and 3:
Przemianygeosystemów zbiorników w
- Page 4 and 5:
Robert MachowskiPrzemianygeosystem
- Page 6 and 7:
Spis treści1. Wstęp1.1. Zarys pro
- Page 10:
Zbiorniki wodne zajmujące niecki p
- Page 14:
osiadania stają się one impulsem
- Page 17 and 18:
ołów. Pomiar przeprowadzono w Pra
- Page 20 and 21:
0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 2. Lokalizac
- Page 22 and 23:
(Karaś-Brzozowska, 1960). Blok zap
- Page 25 and 26:
kalizowanych począwszy od warstw b
- Page 27 and 28:
Wyżyny Katowickiej występują for
- Page 30 and 31:
zachodu na południowy wschód (Rz
- Page 32 and 33:
--Rys. 7. Sieć hydrograficzna obsz
- Page 34 and 35:
Na omawianym obszarze występuje og
- Page 36 and 37:
nieodpowiednie parametry jakościow
- Page 38 and 39:
2.8. Zagospodarowanie terenuAktualn
- Page 40 and 41:
3Charakterystyka zbiorników wodnyc
- Page 42 and 43:
Proces osiadania inicjuje jedynie p
- Page 44 and 45:
Rys. 11. Zasięg osiadań górniczy
- Page 46 and 47:
2 4Rys. 13. Utwory powierzchniowe n
- Page 48 and 49:
drugiej wojny światowej Niemcy pro
- Page 50 and 51:
a w latach 60. XX w. sięgnięto po
- Page 52 and 53:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 18. Zm
- Page 54 and 55:
niej części rozpoczęto składowa
- Page 56 and 57:
0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 20. Zm
- Page 58 and 59:
0,1 kmRys. 21. Zasięgi zbiorników
- Page 60 and 61:
zajmując powierzchnię 5,75 ha. Ar
- Page 62 and 63:
Dość istotne zmiany, od stanu z 1
- Page 64 and 65:
,w czasie niemal 50 lat ich wygląd
- Page 66 and 67:
zbiorników nr 1 i 4 pomierzono tak
- Page 68 and 69:
izobat, głębokość oraz powierzc
- Page 70 and 71:
ABFot. 5. Stan drogi przed moderniz
- Page 72 and 73:
4Procesy brzegowe i osady dennezbio
- Page 74 and 75:
Fot. 6. Roślinność szuwarowa na
- Page 76 and 77:
ABFot. 8. Mikroklify wykształcone
- Page 78 and 79:
nowanych wód w podłoże. Można t
- Page 80 and 81:
Fot. 11. Rozległa strefa akumulacj
- Page 82 and 83: nastąpiła wyraźna redukcja zapyl
- Page 84 and 85: (Rzętała, 2003). Sporadycznie i t
- Page 86 and 87: nych ilościach. Nikiel we wszystki
- Page 88 and 89: Ponadnormatywnym zanieczyszczeniem
- Page 90 and 91: 5Zmienność wybranychwłaściwośc
- Page 92 and 93: wyraźne przyśpieszenie tempa eutr
- Page 94 and 95: [%] przypadkówRys 29. Kierunkowa (
- Page 96 and 97: w wodach zbiornika należy wiązać
- Page 98 and 99: w tym zbiorniku mają antropogenicz
- Page 100 and 101: nieco od ogólnie przyjętego schem
- Page 102 and 103: zbiorniku zaś taki pomiar wykonano
- Page 104 and 105: do nadmiernego przeżyźnienia wód
- Page 106 and 107: na zachodzące procesy biologiczne
- Page 108 and 109: Zmiany temperatury wody zbiorników
- Page 110 and 111: czaj są nieco niższe niż w pozos
- Page 112 and 113: Rys. 37. Pionowy rozkład temperatu
- Page 114 and 115: Tabela 10. Zakres zmian natlenienia
- Page 116 and 117: Rys. 39. Pionowy rozkład natlenien
- Page 118 and 119: 1987). Zazwyczaj jednak podwyższon
- Page 120 and 121: nicznych ostatniego z wymienionych
- Page 122 and 123: wiadały poziomowi ze zbiornika nr
- Page 124 and 125: sionym terenie i pozbawiony jest do
- Page 126 and 127: i nikiel). We wstępnych założeni
- Page 128 and 129: wowany zanik zbiornika jest pochodn
- Page 130 and 131: wano jednak dopiero od kwietnia 200
- Page 134 and 135: jeszcze większa zbieżność, bo a
- Page 136 and 137: w maju. Jedynie w wodach zbiornika
- Page 138 and 139: 6Zbiorniki w nieckach osiadaniajako
- Page 140 and 141: Fot. 17. Wpływ osiadań na podtapi
- Page 142 and 143: na jednym liściu manny mielec moż
- Page 144 and 145: nej faunie (Betleja, Cempulik, 1992
- Page 146 and 147: 7PodsumowanieGrupa zbiorników wodn
- Page 148 and 149: się również do wielu innych sztu
- Page 150 and 151: LiteraturaAbsalon D., Jankowski A.T
- Page 152 and 153: Choiński A., 1995: Zarys limnologi
- Page 154 and 155: Duś E., 2008b: Rolnictwo i leśnic
- Page 156 and 157: Jankowski A.T., 1987: Wpływ urbani
- Page 158 and 159: ne górnośląsko-ostrawskiego regi
- Page 160 and 161: Krawczyk W.E., 1992: Metody terenow
- Page 162 and 163: Machowski R., Ruman M., 2007: Wpły
- Page 164 and 165: Milecka K., 2007: Możliwości ocen
- Page 166 and 167: Sympozjum Polsko-Czeskiego. Sosnowi
- Page 168 and 169: graficzne”. Nr 151. Wrocław—Wa
- Page 170 and 171: Sokołowski J., 1990: Geologia regi
- Page 172 and 173: Wolak W., Leboda R., Hudicki Z., 19
- Page 174 and 175: Robert MachowskiTransformations of
- Page 176 and 177: On the one hand, subsiding processe
- Page 178 and 179: ным чем абразионны
- Page 181: Autor fotografii na okładce: Mariu