w tym zbiorniku mają antropogeniczne podłoże, ale również są konsekwencją ichnaturalnego obiegu w środowisku wodnym. W północnej części tych terenów dojednego ze <strong>zbiorników</strong> okresowo odprowadzane są ścieki komunalne bogate w substancjeodżywcze. W zależności od pory roku w zbiorniku tym następuje redukcjaładunku fosforanów od około 40% do nawet 70%. Użyźnione wody dopływająnastępnie niewielkim kanałem do opisywanego zbiornika (nr 5), stanowiąc podstawoweźródło fosforanów w tym akwenie. Okresy wyraźnego obniżenia stężeń tychzwiązków przypadające na wiosnę najprawdopodobniej są efektem dopływu w tymczasie wód roztopowych, które powodują ich rozcieńczenie. Natomiast kolejny okresniskich stężeń fosforanów przypadający w zimie związany jest z zahamowaniemdopływu wód zanieczyszczonych (rys. 31).Również w retencjonowanych wodach <strong>zbiorników</strong> położonych we wschodniejczęści Wyżyny Katowickiej stwierdzono dość duże różnice w stężeniach fosforanów.Niższe ich ilości występowały w wodach <strong>zbiorników</strong> nr 3 i 4, przyjmującodpowiednio średnie wartości 0,166 mg PO 43−/dm 3 oraz 0,191 mg PO 43−/dm 3 . Zbiornik nr 1 cechowała nieco niższa wartość średnia, która wynosiła0,294 mg PO 43−/dm 3 , a w akwenie nr 2 średnie stężenie fosforanów ukształtowałosię na poziomie 0,630 mg PO 43−/dm 3 . W tym ostatnim zbiorniku stężenie fosforanów4-krotnie przekroczyło poziom 1 mg/dm 3 , a maksimum wystąpiło w styczniu2005 r. i wynosiło 1,107 mg PO 43−/dm 3 (Machowski, 2007). W pozostałych latachnajwiększe ilości tych biogenów również występowały w chłodnej porze roku.Natomiast najniższe stężenia 2-krotnie pomierzono we wrześniu (2003—2004)oraz raz w sierpniu 2005 r. (rys. 32). Duża zmienność koncentracji fosforanóww tym zbiorniku wynika z charakteru tego akwenu. Stanowi on rozlewiskopotoku Bobrek i jest wybitnie przepływowy, a właściwości fizykochemiczne jegowód kształtowane są przez wody rzeczne. Powyżej opisywanego zbiornika dorzeki odprowadzane są: wody kopalniane, ścieki przemysłowe i bytowo-gospodarcze,wody opadowe oraz wody z oczyszczalni ścieków (Oleś, 1991). Zrzutyzanieczyszczeń decydują o bardzo złym stanie jakościowym wód potoku Bobrek(Deryło i in., 1998); tym samym w istotny sposób nastąpiło osłabienie procesówsamooczyszczania (Deryło i in., 1999). O wielkości zanieczyszczeń odprowadzanychrozmieszczonymi na całej długości rzeki kolektorami ściekowymiświadczą ilości fosforanów w ujściowym odcinku, które kilkakrotnie przewyższająwartości pomierzone w zbiorniku nr 2 (tabela 6). Czasowa zmienność stężeńtych związków wykazuje pewne prawidłowości. Maksymalne ilości fosforanówwystępują w zimie, a najmniejsze ich stężenia zazwyczaj mierzono w lecie. Takicykl zmienności generalnie odpowiada naturalnemu obiegowi związków fosforuw środowisku wodnym, jednak z uwagi na duży udział zanieczyszczeń krążenienutrientów w zbiorniku nr 2 jest wyraźnie zaburzone. Dodatkowo zmienność fosforanówmodyfikowana jest przez ustrój wodny rzeki. Najczęściej występowaływ ilościach powyżej 0,4 mg PO 43−/dm 3 , jedynie kilkakrotnie kształtowały się naniższym poziomie (rys. 32).7 Przemiany…97
[mg PO4 3− /dm 3 ]Rys. 32. Zmienność stężeń fosforanów w wodach <strong>zbiorników</strong> położonych w Sosnowcu w latachhydrologicznych 2003—2005Fig. 32. Phosphate concentration variability in waters of reservoirs located in the Sosnowiec inhydrological years 2003—2005Tabela 6. Minimalne, średnie i maksymalne stężenia fosforanów w ujściowym odcinkurzeki Bobrek (opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach)Table 6. Minimum, average and maximum concentrations of phosphates at themouth of the Bobrek river (made by the author on the base of data taken from WIOŚin Katowice)RokJednostkaLiczbapomiarówWartośćminimalna średnia maksymalna200412 1,340 2,451 3,90020053−mg PO 4 /dm 3 12 1,160 3,645 7,0402006 12 0,050 0,108 0,350Przez większą część okresu 2003—2005 znacznie niższe stężenia fosforanówstwierdzono w wodach zbiornika nr 1 (rys. 32). Tylko od stycznia do marca 2005 r.ich ilości były porównywalne z tymi występującymi w zbiorniku nr 2, a maksymalnestężenie zmierzone w marcu wynosiło 1,054 mg PO 43−/dm 3 (rys. 32). Jednakw opisywanym zbiorniku fosforany najczęściej występowały w mniejszych ilościach,a ich stężenie nie przekraczało poziomu 0,4 mg PO 43−/dm 3 (rys. 32). Natomiastabsolutne minimum w zbiorniku nr 1 stwierdzono w lutym 2004 r., gdy fosforanybyły obecne w ilości 0,032 mg PO 43−/dm 3 . Obieg fosforanów w zbiorniku odbiega98
- Page 2 and 3:
Przemianygeosystemów zbiorników w
- Page 4 and 5:
Robert MachowskiPrzemianygeosystem
- Page 6 and 7:
Spis treści1. Wstęp1.1. Zarys pro
- Page 10:
Zbiorniki wodne zajmujące niecki p
- Page 14:
osiadania stają się one impulsem
- Page 17 and 18:
ołów. Pomiar przeprowadzono w Pra
- Page 20 and 21:
0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 2. Lokalizac
- Page 22 and 23:
(Karaś-Brzozowska, 1960). Blok zap
- Page 25 and 26:
kalizowanych począwszy od warstw b
- Page 27 and 28:
Wyżyny Katowickiej występują for
- Page 30 and 31:
zachodu na południowy wschód (Rz
- Page 32 and 33:
--Rys. 7. Sieć hydrograficzna obsz
- Page 34 and 35:
Na omawianym obszarze występuje og
- Page 36 and 37:
nieodpowiednie parametry jakościow
- Page 38 and 39:
2.8. Zagospodarowanie terenuAktualn
- Page 40 and 41:
3Charakterystyka zbiorników wodnyc
- Page 42 and 43:
Proces osiadania inicjuje jedynie p
- Page 44 and 45:
Rys. 11. Zasięg osiadań górniczy
- Page 46 and 47:
2 4Rys. 13. Utwory powierzchniowe n
- Page 48 and 49: drugiej wojny światowej Niemcy pro
- Page 50 and 51: a w latach 60. XX w. sięgnięto po
- Page 52 and 53: 0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 18. Zm
- Page 54 and 55: niej części rozpoczęto składowa
- Page 56 and 57: 0,1 km0,1 km0,1 km0,1 kmRys. 20. Zm
- Page 58 and 59: 0,1 kmRys. 21. Zasięgi zbiorników
- Page 60 and 61: zajmując powierzchnię 5,75 ha. Ar
- Page 62 and 63: Dość istotne zmiany, od stanu z 1
- Page 64 and 65: ,w czasie niemal 50 lat ich wygląd
- Page 66 and 67: zbiorników nr 1 i 4 pomierzono tak
- Page 68 and 69: izobat, głębokość oraz powierzc
- Page 70 and 71: ABFot. 5. Stan drogi przed moderniz
- Page 72 and 73: 4Procesy brzegowe i osady dennezbio
- Page 74 and 75: Fot. 6. Roślinność szuwarowa na
- Page 76 and 77: ABFot. 8. Mikroklify wykształcone
- Page 78 and 79: nowanych wód w podłoże. Można t
- Page 80 and 81: Fot. 11. Rozległa strefa akumulacj
- Page 82 and 83: nastąpiła wyraźna redukcja zapyl
- Page 84 and 85: (Rzętała, 2003). Sporadycznie i t
- Page 86 and 87: nych ilościach. Nikiel we wszystki
- Page 88 and 89: Ponadnormatywnym zanieczyszczeniem
- Page 90 and 91: 5Zmienność wybranychwłaściwośc
- Page 92 and 93: wyraźne przyśpieszenie tempa eutr
- Page 94 and 95: [%] przypadkówRys 29. Kierunkowa (
- Page 96 and 97: w wodach zbiornika należy wiązać
- Page 100 and 101: nieco od ogólnie przyjętego schem
- Page 102 and 103: zbiorniku zaś taki pomiar wykonano
- Page 104 and 105: do nadmiernego przeżyźnienia wód
- Page 106 and 107: na zachodzące procesy biologiczne
- Page 108 and 109: Zmiany temperatury wody zbiorników
- Page 110 and 111: czaj są nieco niższe niż w pozos
- Page 112 and 113: Rys. 37. Pionowy rozkład temperatu
- Page 114 and 115: Tabela 10. Zakres zmian natlenienia
- Page 116 and 117: Rys. 39. Pionowy rozkład natlenien
- Page 118 and 119: 1987). Zazwyczaj jednak podwyższon
- Page 120 and 121: nicznych ostatniego z wymienionych
- Page 122 and 123: wiadały poziomowi ze zbiornika nr
- Page 124 and 125: sionym terenie i pozbawiony jest do
- Page 126 and 127: i nikiel). We wstępnych założeni
- Page 128 and 129: wowany zanik zbiornika jest pochodn
- Page 130 and 131: wano jednak dopiero od kwietnia 200
- Page 132 and 133: Tabela 14. Ekstremalne oraz średni
- Page 134 and 135: jeszcze większa zbieżność, bo a
- Page 136 and 137: w maju. Jedynie w wodach zbiornika
- Page 138 and 139: 6Zbiorniki w nieckach osiadaniajako
- Page 140 and 141: Fot. 17. Wpływ osiadań na podtapi
- Page 142 and 143: na jednym liściu manny mielec moż
- Page 144 and 145: nej faunie (Betleja, Cempulik, 1992
- Page 146 and 147: 7PodsumowanieGrupa zbiorników wodn
- Page 148 and 149:
się również do wielu innych sztu
- Page 150 and 151:
LiteraturaAbsalon D., Jankowski A.T
- Page 152 and 153:
Choiński A., 1995: Zarys limnologi
- Page 154 and 155:
Duś E., 2008b: Rolnictwo i leśnic
- Page 156 and 157:
Jankowski A.T., 1987: Wpływ urbani
- Page 158 and 159:
ne górnośląsko-ostrawskiego regi
- Page 160 and 161:
Krawczyk W.E., 1992: Metody terenow
- Page 162 and 163:
Machowski R., Ruman M., 2007: Wpły
- Page 164 and 165:
Milecka K., 2007: Możliwości ocen
- Page 166 and 167:
Sympozjum Polsko-Czeskiego. Sosnowi
- Page 168 and 169:
graficzne”. Nr 151. Wrocław—Wa
- Page 170 and 171:
Sokołowski J., 1990: Geologia regi
- Page 172 and 173:
Wolak W., Leboda R., Hudicki Z., 19
- Page 174 and 175:
Robert MachowskiTransformations of
- Page 176 and 177:
On the one hand, subsiding processe
- Page 178 and 179:
ным чем абразионны
- Page 181:
Autor fotografii na okładce: Mariu