Traumat dhe dukuritë psikologjike si pasojë e konfliktit, burim për ...

Traumat dhe dukuritë psikologjike si pasojë e konfliktit dhe të drejtat e njeriutnatyrë për të vërejtur florën e mjedisit dhe të forografoheshin. Në atë momentnë rrugë kaloi patrulla me dy polic dhe kur nxënësit refugjat kosovar i panëpolicët filluan të ikin dhe tek ata filluan të paraqiten simtome që flasin përgjendjen e tmerrit dhe të frikës që kishin përjetuar, ndërsa nga nxënësit vendornuk iku asnjë.Faktori më i rëndësishëm për një përpunim më efektiv të krizës ështëvetëdishmëria e individit të traumatizuar për rrjedhën e kësaj krize drejt përpunimitdhe riorjentimit.Duke ilustruar sa më objektiv me shembuj konkret gjatë muajve prill,maj dhe qershor të vitit 1999, bëmë sistemimin nëpër klasë në shkollën tetvjeçare“Ashim Agushi” në Ladorishtë të Strugës. 160 nxënësve refugjat kosovarqë vinin nga qytetet : Podujevë, Ferizaj, Prishtinë, Gjilan, Pejë, Prizrendhe fshatrat përreth tyre. Mësimi bëhej nga mësueset kosovare të dëbuara ngatrojet e tyre: Shehbaze Vislaj, Bardha… dhe mësues vendas.Pasi bëmë kontrrollin shëndetësor dhe diagnostifikimin psikofiziologjik,i cili u organizua në atë mënyrë që ata të mos shqetësoheshin. Në pamje të parëata dukeshin mjaftë të dobësuar (astemik). Pjesa më e madhe e kishin fytyrën sitë ngrirë, të zbehtë, sytë të dalë (ekzoftalmi) bebzat e syve të zgjeruara, sklerate syve të skuqura. Pjesa më e madhe e tyre kishin duar të djersitura.Këto simptome tregojnë tmerrin që ata kishin përjetuar. Nga pyetjet ebëra rezultoi se shumë nxënës kanë qënë dëshmitarë të vrasjeve të njerëzve tëafërt, të pjesëtarëve të familjeve të tyre, në ndonjë rast ishin përballuar vetë mekëtë kërcënim. Kishte edhe nxënës që në mënyrë të vazhdueshme plot mestrese vazhdonin të jetonin me ngjarjet e dhimshme. Për shembull nxënsja eklasës së pestë Luljeta Kryeziu nga Ferizaj kishte fytyrë të deformuar (neurit inervit facial) shtrëmbërim të syve (strabizëm konvergjent) dhe djersitje tëtheksuara të pëllëmbëve të duarve (hiperidrozë) të shkaktuaa, sipas rrëfimevetë së afërme të saj nga përzënja me dhunë prej shtëpisë dhe nga mbetja nëKosovë e babajit të saj, i cili në çastin e dëbimit kishtë shkuar për të blerëbukë. Sa herë që dikush e pyeste për babanë, fytyra e Luljetës zbehej,mbulohej me bula të vogla djerse dhe shpërthente në të qara. Kështu ndodhikur e pyetëm edhe ne.Pati edhe nxënës që ankoheshin për pagjumësi, se kur flinin shihninëndrra të llahtarshme, të tjerë nuk kishin dëshirë t’i pyesje, rrinin të vetmuarme sytë drejtuar diku larg. Na tërhoqi vemendjen edhe një nxënëse, mjaftësimpatike, bjonde me sy të kaltër. Ishte e brishtë dhe me gështrinjë të duarveveçanërisht të gjatë. Quhej Ylfete Ismaili nga Prishtina. Fytyrën e ksihte mjaftëtë zbehtë dhe përllëmbët e duarve mjaftë të djersitura. Ylfetja dukej si “zog itrembur”. Me qënse nga ajo nuk morëm të dhëna më të detajuara rreth përjetimevetë saj takuam babnë. I jati tregon: Ylfetja frekuentonte shkollën emuzikës në degën e violinës. Ishte mjaftë e gjallë, por kur filluan bombardimet156