Traumat dhe dukuritë psikologjike si pasojë e konfliktit, burim për ...

Traumat dhe dukuritë psikologjike si pasojë e konfliktit dhe të drejtat e njeriuthumanistëve, luftarëve për të drejtat e njeriut, të shërbehemi me porositë përkultivimin e tolerancës të të gjitha llojeve dhe të pengimit të dhunës dhe tëkonflikteve. Në këtë kontekst për dhunën dhe mungesën e tolerancës do tëcitojë, Vaclav Havelin, kryetar i Çekisë, i cili ndër të tjera ka theksuar se: “…Dhuna është padrejtësi për qenjen njerëzore. Intelektualët kanë të drejtë tëmendojnë për të ardhmen, ta paramendojnë atë se si duhet të jetë. Por, detyra etyre, përparësia e tyre kryesore, sipas meje është të kuptojnë të tashmen, t’ikuptojnë krizat e saj dhe t’i emërojnë me emrin e vërtetë. Pikërisht kështu lindndërgjegjia e vërtetë për perspektivat…” 1Nuk është logjike që të ndodhin konflikte të cilat shkatërrojnëmirëqenjen njerëzore, pa marr parasyshë se për çfarë interesash bëhet fjalë,sepse njerëzit vlejnë më shumë se këto pasuri. Nëse pasuria, demokracia dhepaqa shkojnë bashkërisht, atëherë ekzistojnë më pak shkaqe që të ndodhinkonflikte, lufta nuk do të vijë në shprehje dhe forcat represive ushtarakopolicoredo të jenë të parëndësishme?Edhe tani, kur bëhet fjalë për lirinë, urrejtjen dhe dhunën, është earsyeshme të kujtojmë porosinë edhe të Martin Luter Kingut nga SHBAudheqësi lëvizjes për të drejtat qytetare të zezakëve, kur thot se: “Urretja eprek atë që urren aq sa e prek edhe të urryerin…”Kur bëhen analiza të ndryshme për traumat, dukuritë psikologjike,shkelja e të drejtave të njeriut, si pasojë e konfliktit të vitit 2001 në Maqedoni,pa dyshim se fundi i atij konflikti nuk do të thotë edhe përfundim i tërësishëm ikonfliktit, ose fund problemeve, të cilat i shkaktoi lufta ose edhe një moriproblemesh që edhe i kishin edhe para luftës qytetarët në Republikën eMaqedonisë, sidomos në rajonet ku zhvilloheshin luftimet por edhe më gjërë. 2Edhe tani në Republikën e Maqedonisë është mëse e qart se, shoqëriaështë e ndarë në grupe, dallime nga më të ndryshmet, ndërsa kjo ndarjevazhdon edhe në procesin e periudhës pas konfliktuoze dhe në ndryshimin ekushteve të veprimit politik. Ndryshimet dhe dallimet në shoqëri që krijohen nërrethana akoma jostabile, shpeshëherë kuptohen si parakusht për sjellje tëvazhdueshme jotoleruese. Shumë vlerësues të raporteve politike, raporteveekonomike dhe sociale për Maqedoninë mendojnë se, sjellja e natyrshme enjerëzve në fazën e stabilizimit rreth implementimit të obligimeve që burojnënga Marrëveshja e Ohrit do të ishte sprovë në diferencimin e vlerave ngajovlerat (që mund të kategorizohen edhe si sjellje sociopatologjike).Për fat të keq edhe para konfliktit, gjat kohës së konfliktit dhe nëperiudhën pas konfliktit, duke e përfshirë edhe kohën e sotme me rrethana1 Nazmi Maliqi, Toleranca politike në funksion të paqës, Fondacioni FriedrichEbert, Shkup, 20012 Martin Luter King, “Padrejtësia kudo që të jetë është kërcënim për dretësinë gjithë kund”16