Beschrijving juridische kader - Commissie-Samson

meest aangewezen behandeling en bracht adviezen uit over de
meest aangewezen hulpverlening. De uitvoerders van regionale
semiresidentiële of residentiële voorzieningen op het terrein
van de secundaire hulpverlening stelden ten aanzien van iedere
jeugdige die op een voorziening in die regio was aangewezen,
gezamenlijk vast in welke voorziening de jeugdige zou verblijven,
welke specifieke deskundigheid zou worden geboden en door wie
deze beschikbaar zou worden gesteld (artikelen 17 tot en met 22).
Aan de Wjhv lagen de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit
als uitgangspunt ten grondslag. Hulpverlening moest
plaatsvinden in de minst ingrijpende vorm, zo dicht mogelijk bij
de plaats waar de jeugdige duurzaam verbleef en gedurende een
zo kort mogelijke periode en moest ook overigens voldoen aan de
eis dat zij voor de jeugdige de meest aangewezene was te achten
(artikel 23). Dat betekende in de praktijk dat vrijwillige hulpverlening
de voorkeur had boven de justitiële hulpverlening. Liever
ambulante hulpverlening dan (semi-)residentiële hulpverlening en
liever pleegzorg dan plaatsing in een tehuis.
De minister van Justitie aanvaardde een rechtspersoon die als
(a) voogdijinstelling de voogdij kon uitoefenen en (b) als gezinsvoogdijinstelling
kon optreden als gezinsvoogd en aan patroons
en gezinsvoogden leiding en bijstand kon verlenen en die hulp en
steun kon verlenen aan voorwaardelijk veroordeelde, in vrijheid
gestelde of ontslagen minderjarigen, alsmede nazorg bood.
De rechtspersoon moest onder meer aannemelijk maken dat hij
een zodanige werkwijze zou toepassen dat redelijkerwijs mocht
worden verwacht dat hij de beoogde doelen zou kunnen bereiken
en dat hij de wettelijke voorschriften in acht zou nemen (artikel 60
Wjhv).
Uitvoerders waren verplicht de beide ministers inlichtingen te verstekken
die nodig waren voor een goede uitvoering van de Wjhv
(artikel 56 en daarop gebaseerd besluit gegevensverstrekking
jeugdhulpverlening van 4 juni 1993).
De minister van Justitie subsidieerde of hield in stand landelijke
voorzieningen van residentiële hulpverlening, bestemd voor de
tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen, het ondergaan
van voorlopige hechtenis, alsmede voor jeugdigen met zodanige
gedragsproblemen dat zij door de kinderrechter of door een voogdijinstelling
aldaar werden geplaatst. Dat waren inrichtingen voor
justitiële kinderbescherming (artikel 65 Wjhv). Er waren inrichtingen
voor opvang, tuchtscholen, inrichtingen voor opvoeding,
inrichtingen voor buitengewone behandeling en inrichtingen voor
zeer intensieve behandeling (artikel 2 Besluit regels inrichtingen
voor justitiële kinderbescherming).
Inrichtingen voor opvang waren bestemd voor voorlopige hechtenis,
voor opneming van gestrafte jeugdigen en voor het voorlopig
opnemen van uit huis te plaatsen jeugdigen van 12 jaar op ouder
(artikel 3 Besluit). Tuchtscholen waren bestemd voor jeugdigen
aan wie de straf van plaatsing in een tuchtschool of arrest was
opgelegd, en voor onder toezicht gestelde, door een gezinsvoogdijinstelling
uit huis geplaatste jeugdigen van 12 jaar of ouder
(artikel 4 Besluit). Inrichtingen voor opvoeding, voor buitengewone
behandeling en voor zeer intensieve begeleiding zijn bestemd
voor jeugdigen aan wie een maatregel van tbr of van plaatsing in
een inrichting voor buitengewone behandeling was opgelegd, en
voor onder toezicht gestelde, door een gezinsvoogdijinstelling uit
huis geplaatste jeugdigen van 12 jaar of ouder. In inrichtingen voor
zeer intensieve behandeling konden tevens worden opgenomen
jeugdigen die onder voogdij van een voogdijinstelling stonden
(artikel 4 Besluit). Opneming zonder een van de voornoemde
grondslagen en opneming van een kind jonger dan 12 jaar behoefden
de instemming van de minister van Justitie (artikel 6 Besluit).
De Wjhv voorzag in een College van advies voor de justitiële
kinderbescherming. Dit college was belast met het geven van
advies aan de minister van Justitie over vraagstukken van
algemeen beleid met betrekking tot de (mede) aan hem opgedragen
uitvoering van wettelijke voorschriften omtrent jeugdigen
(artikelen (81 tot en met 84 Wjhv).
Deze algemene adviestaak van het College van advies is door de
inwerkingtreding van de Aanpassingswet herziening adviesstelsel
(wet van 6 februari 1997, Stb. 63) met ingang van 1 januari 1997
geschrapt. Daarvoor is in de plaats gekomen een adviserende rol
in bij de wet bepaalde gevallen.
Met ingang van 1 januari 1997 zijn ingevolge de Wet adviesstelsel
Justitie (wet van 5 juli 1997, Stb. 323) de taken van een aantal
vaste colleges van advies van het rijk op het terrein van het Justitie
opnieuw geformuleerd. Dat leidde ook tot een herformulering van
de adviestaak van het College van advies voor de justitiële kinderbescherming:
het de minister van Justitie desgevraagd of uit eigen
beweging van advies dienen over de toepassing en uitvoering van
beleid en regelgeving omtrent jeugdigen, mede in het licht van
overige werkzaamheden hem bij krachtens de wet opgedragen
(artikel 81 Wjhv).
Op 1 februari 2001 is de Tijdelijke instellingswet Raad voor strafrechtstoepassing
en jeugdbescherming in werking getreden. Bij
die gelegenheid zijn de Centrale Raad voor strafrechtstoepassing
en het College van advies voor de justitiële kinderbescherming
samengevoegd tot Raad voor strafrechtstoepassing en jeugdbescherming
(Rsj).
Op 1 januari 2005 is de – nu geldende - Wet op de jeugdzorg
(Wjz) in werking getreden (wet van 22 april 2004, Stb. 306). Deze
wet komt in de plaats van de Wjhv, en bouwt daarop voort. Bij
de (toepassing van de) Wjhv waren tekortkomingen aan het licht
getreden. Zo waren de beoogde samenhang, afstemming en integratie
(zoals samenwerkingsverbanden en jeugdhulpadviesteams)
onvoldoende van de grond gekomen.
De Wjz heeft een drieledig doel: (1) vestiging van een wettelijke
aanspraak op jeugdzorg, (2) verwezenlijking van een samenhangend
aanbod van jeugdzorg dat aansluit bij de behoefte aan zorg,
en (3) nieuwe regeling van de toegang tot en de bekostiging van
de jeugdzorg.
De toegang tot de jeugdzorg loopt via één centraal loket per regio:
er is een bureau jeugdzorg in elke provincie en in een aantal
41