Beschrijving juridische kader - Commissie-Samson

maatregel kan niet worden volstaan. Zo mogelijk wordt gekozen
voor de minst ingrijpende maatregel.
Het BW voorziet in de mogelijkheid om het gezag van ouders te
beperken (ondertoezichtstelling van een kind) of hen het gezag te
ontnemen (ontheffing en ontzetting van het ouderlijk gezag).
Het BW voorziet voorts in de mogelijkheid van (gedwongen)
plaatsing van een kind in het kader van een ondertoezichtstelling,
ontheffing en voogdij. Plaatsing geschiedt in een pleeggezin, een
residentiële instelling of een accommodatie voor gesloten jeugdzorg.
Plaatsing in een pleeggezin is bij uithuisplaatsingen de minst
ingrijpende maatregel, plaatsing in een gesloten setting de meest
vergaande maatregel.
Een minderjarige staat onder gezag. Een minderjarige is een
persoon onder 18 jaar (artikel 1:233, eerste lid, BW). 34 Onder
gezag wordt verstaan ouderlijk gezag of voogdij. Ouderlijk gezag
wordt uitgeoefend door de ouders gezamenlijk of door een ouder.
Voogdij wordt door een ander dan de ouder uitgeoefend.
Gezag heeft betrekking op de persoon van de minderjarige
(artikel 1:245 BW).
Ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder om zijn
minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Onder verzorging
en opvoeding (door de ouder(s), de voogd of degene die een
minderjarige verzorgt en opvoedt zonder het gezag over hem uit
te oefenen) worden mede verstaan de zorg en de verantwoordelijkheid
voor het geestelijk en lichamelijk welzijn van het kind en
het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid
(artikelen 1:247 en 1:248 BW).
Het initiëren van een ondertoezichtstelling of een beëindiging
van het ouderlijke gezag bij de rechter is opgedragen aan twee
organisaties, de raad voor de kinderbescherming en het openbaar
ministerie. Die keuze is gegrond op de opvatting dat ingrijpen in
het familie- en gezinsleven dient te geschieden door de overheid
en niet door een particuliere organisatie. Er dient een duidelijke
scheiding te zijn tussen het beslissen tot een maatregel en het
uitvoeren daarvan.
Deze argumenten zijn nog steeds geldig. Een kinderbeschermingsmaatregel
betekent een (soms vergaande) beperking van het familie- gezinsleven als
bedoeld in artikel 8 EVRM. De noodzaak van deze beperking moet worden
aangetoond, wil zij gerechtvaardigd zijn. Zo dient onder meer de beperking
of de beëindiging van het gezag evenredig te zijn aan het daarmee te bereiken
doel van de bescherming van de belangen van het kind. Voorts dient de
rechter erop te kunnen vertrouwen dat het onderzoek dat is verricht teneinde
het verzoekschrift te onderbouwen, qua totstandkoming en qua inhoud
rechtmatig is. Dit betekent onder meer dat het rapport onpartijdig is en niet
vooringenomen tot stand is gekomen. Dit laatste punt is bij voorbeeld problematisch
in de situatie dat het bureau jeugdzorg een ondertoezicht stelling
uitvoert en tot de conclusie komt dat een verder strekkende maatregel
noodzakelijk is. Een verzoek tot een gezagsbeëindigende maatregel door
hetzelfde bureau jeugdzorg zou in ieder geval de schijn van partijdigheid
hebben.
34 Er zijn uitzonderingen: (ex) gehuwde of geregistreerde personen of
meerderjarig verklaarden.
Hetzelfde geldt indien het bureau jeugdzorg na het verlenen van een indicatiebesluit
tot de conclusie komt dat een ondertoezichtstelling aangewezen is.
Het is niet wenselijk dat zowel de uitvoering van de jeugdzorg, de beslissingsbevoegdheid
tot het initiëren van een kinderbeschermingsmaatregel en
vervolgens de uitvoering van die maatregel bij één organisatie ligt.
Het bureau jeugdzorg heeft binnen de jeugdzorg een centrale positie.
Het is de toegang tot de jeugdzorg en geeft onder andere indicatiebesluiten
jeugdzorg af op grond waarvan de cliënt aanspraak op jeugdzorg heeft.
Het bureau jeugdzorg verwijst cliënten door naar voorliggende voorzieningen
maar ook naar de raad voor de kinderbescherming indien het bureau
jeugdzorg van mening is dat een maatregel met betrekking het gezag
overwogen dient te worden. De raad zal naar aanleiding van een dergelijke
melding een onderzoek instellen en afhankelijk van de onderzoeksresultaten
eventueel een kinderbeschermingsmaatregel verzoeken. Het komt ook voor
dat de raad cliënten vervolgens weer terugverwijst naar bureau jeugdzorg,
omdat zij bereid zijn zorg te aanvaarden. Over het algemeen kan het bureau
jeugdzorg zich vinden in de conclusies van het onderzoek van de raad.
Er zijn echter situaties waarin een verschil van mening blijft bestaan tussen
de raad en het bureau jeugdzorg of een ondertoezichtstelling of gezagsbeëindigende
maatregel aangewezen is (Kamerstukken II 2008/09, 32 015,
nr 3, pp. 14 en 15). 35
Uithuisplaatsing in het kader van ondertoezichtstelling
Het gaat om plaatsing van minderjarigen. De kinderrechter kan
een minderjarige onder toezicht stellen van het bureau jeugdzorg
(artikel 1:254, eerste lid, BW juncto artikel 1, onderdeel f,
Wjz). 36 Een verzoek daartoe kan worden gedaan door een ouder,
een ander die de minderjarige in zijn of haar gezin verzorgt en
opvoedt, de raad voor de kinderbescherming of het openbaar
ministerie (artikel 1:254, vierde lid, BW). Ondertoezichtstelling is
mogelijk, indien een minderjarige zodanig opgroeit dat zijn zedelijke of
geestelijke belangen of zijn gezondheid ernstig worden bedreigd, en andere
middelen ter afwending van deze dreiging hebben gefaald, of, naar is te
voorzien, zullen falen.
De ondertoezichtstelling geldt voor ten hoogste 1 jaar, en kan
telkens voor ten hoogste 1 jaar worden verlengd (artikel 1:256,
eerste lid, BW).
Bureaus jeugdzorg zijn belast met de uitvoering van de ondertoezichtstelling
(artikelen 43 tot en met 45 UWjz). Zij houden
toezicht op de minderjarige en zorgen ervoor dat aan deze en aan
de met gezag belaste ouder hulp en steun worden geboden teneinde
de bedreiging van de zedelijke of geestelijke belangen of de
gezondheid van de minderjarige af te wenden. Deze hulp en steun
zijn erop gericht om de met het ouderlijk gezag belaste ouder(s)
verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding zo veel
35 Het in wetsvoorstel 32 015 voorgestelde artikel 1:255, derde lid, BW voorziet
in een oplossing daarvan. Indien de raad niet verzoekt om een ondertoezichtstelling,
kan het bureau jeugdzorg de raad verzoeken het oordeel van
de kinderrechter in te roepen. Komt zo’n verzoek, dan vraagt de raad het
oordeel van de kinderrechter.
36 Minderjarige vreemdelingen die in afwachting van de beslissing op een
verzoek om een verblijfsvergunning in een opvangcentrum verblijven,
kunnen onder het toezicht van een door de Minister van Justitie aanvaarde
rechtspersoon worden gesteld (artikel 1: 254, tweede lid, BW).
43