Beschrijving juridische kader - Commissie-Samson

Bij gelegenheid van de inwerkingtreding van de Beginselenwet
voor de kinderbescherming werd de termijn van verlenging van
opneming ter observatie verkort tot 2 maanden (artikel 372a
BW). De algemene termijn voor opneming in een tuchtschool was
maximaal 6 maanden (artikel 372b BW).
Op 1 januari 1970 is Boek I nieuw BW in werking getreden.
De bepalingen in boek I hebben een nieuwe nummering gekregen.
De regeling van plaatsing in het kader van ondertoezichtstelling
werd neergelegd in de artikelen 262 tot en met 265 BW.
Tevens op 1 januari 1970 is het Uitvoeringsbesluit ondertoezichtstelling
van 26 november 1969, Stb. 1969, 527 in werking getreden
en is het hiervoor genoemde besluit van 1948, Stb. 88 ingetrokken.
Het nieuwe besluit vertoonde grote overeenkomst met het
oude besluit.
Bij inwerkingtreding op 1 januari 1988 van de wet van 1 juli 1987,
Stb. 333, is de mogelijkheid tot verdere verlenging van de duur van
de opneming van jeugdigen uitgebreid tot jeugdigen van 16 jaar
en ouder (i.p.v. 18 jaar).
Sinds de inwerkingtreding van de Wjhv op 1 juli 1989 kon kinderrechter
het kind tot onderzoek van zijn geestelijke of lichamelijke
gesteldheid voor ten hoogste 3 maanden doen opnemen in een op
grond van de Wjhv bekostigde voorziening (observatiehuis, een
tehuis voor onderzoek naar de persoonlijkheid van jeugdigen teneinde
te bezien welke hulpverlening de meest aangewezen moest
worden geacht, alsmede voor het bieden van verzorging voor dag
en nacht). Hij kon deze termijn eenmaal voor ten hoogste twee
maanden verlengen (artikel 262 BW).
Indien dit in het belang van de verzorging en opvoeding noodzakelijk
was, kon de kinderrechter het kind doen opnemen in een
op grond van de Wjhv voor bekostiging in aanmerking gebrachte
voorziening of elders. De kinderrechter kon volstaan met het
aanwijzen van de categorie van voorzieningen waarin de opneming
zou geschieden. De duur van de opneming was 1 jaar met
de mogelijkheid tot verlenging tot maximaal 2 jaar en kon te allen
tijde worden bekort. Verdere verlenging was, telkens met ten
hoogste 1 jaar, slechts mogelijk, wanneer het kind 16 of ouder was,
wanneer het kind 13 jaar of ouder was en de verlenging nodig was
ter wille van de voortzetting van een aangevangen opleiding, of
indien verlenging nodig was ter wille van de voortzetting van een
aangevangen behandeling van medische aard. De minister kon,
gehoord de kinderrechter, opneming in een voorziening voor crisisopvang,
observatietehuis, tehuis voor opvoeding en verzorging,
tehuis voor buitengewone behandeling of tuchtschool beëindigen,
wanneer hij dit in verband met een juiste verdeling van in
die tehuizen beschikbare plaatsruimte noodzakelijk oordeelde
(artikel 263 BW).
In het stelsel van de Wjhv en in het kader van de jeugdhulpverlening
waren de voogdijinstellingen en de raden voor de
kinderbescherming plaatsende instanties. Ook de kinder rechter
kon een kind plaatsen in een voorziening van hulpverlening of
elders. De provincie kon uitvoerders van ambulante hulp en
de Riagg’s erkennen als plaatsende instantie (artikel 27 Wjhv).
Erkende plaatsende instanties plaatsten jeugdigen in een pleeggezin
of in (semi-)residentiële voorzieningen. De Wjhv voorzag
in voorzieningen voor pleegzorg. Erkende plaatsende instanties
waren tevens voorzieningen van pleegzorg.
Een plaatsende instantie deed onderzoek naar de problemen van
de jeugdige en bepaalde welke soort hulpverlening het meest in
aanmerking kwam. Zij zorgde voor de evaluatie van de hulpverlening
en ging na of voortzetting van de hulp geboden was. De
jeugdige en degenen die het gezag over hem of haar hadden, werden
bij de plaatsing betrokken (artikel 29 Wjhv). De plaatsende
instantie zorgde ervoor dat de hulpverlening die geschikt werd
geacht, werd gerealiseerd.
Een uitvoerder van een voorziening van pleegzorg of van een
voorziening voor (semi)residentiële voorziening verleende op
verzoek van de plaatsende instantie aan een jeugdige ten aanzien
van wie een maatregel van justitiële jeugdbescherming was
getroffen die tot plaatsing strekte of haar noodzakelijk maakte,
de desbetreffende hulp, tenzij er geen plaats was. In dat geval
deed de plaatsende instantie daarvan melding aan de minister van
Justitie. Plaatsing in een residentiële voorziening zonder maatregel
van justitiële kinderbescherming was pas mogelijk, als er
geen hiervoor genoemde melding van plaatsgebrek was gedaan
(artikel 24 Wjhv).
Indien een plaatsende instantie niet voldeed aan het bij of
krachtens de wet bepaalde, kon de erkenning worden ingetrokken
(artikel 34 Wjhv).
Met ingang van 1 november 1995 zijn belangrijke wijzigingen
in de regeling van de ondertoezichtstelling in werking getreden
(wet van 26 april 1995, Sb. 1995, 256). De regeling werd opnieuw
vastgesteld. De wetswijziging strekte tot verduidelijking en verbetering
van de rechtswaarborgen voor het kind en diens ouders.
De dubbelfunctie van de kinderrechter (verantwoordelijk voor de
ondertoezichtstelling en belast met het toezicht op de uitvoering
van deze maatregel) werd afgeschaft. Met het oog op verduidelijking
van de rol van de rechter en ter verzekering van diens onafhankelijkheid
werd een scheiding tussen rechtspraak en uitvoering
aangebracht.
Het begrip doen opnemen werd vervangen door uit huis plaatsen.
De uithuisplaatsing was geregeld in de artikelen 261 tot en met
265 BW.
De bevoegdheid van de kinderrechter tot ambtshalve uithuisplaatsing
werd afgeschaft. Het initiatief hiervoor en de verantwoordelijkheid
voor de uitvoering van de ondertoezichtstelling
werden in handen gesteld van de gezinsvoogdijinstelling.
De kinderrechter verleende de machtiging tot uithuisplaatsing op
verzoek van een gezinsvoogdijinstelling (of van de raad voor de
kinderbescherming of het openbaar ministerie). Bij het verzoek
tot uithuisplaatsing werd vermeld voor welke voorziening, soort
voorziening of andere verblijfplaats de machtiging werd gevraagd.
Voor plaatsing in een gesloten inrichting was een uitdrukkelijk
daartoe strekkende machtiging van de kinderrechter vereist.
Dat kon alleen wegens ernstige gedragsproblemen van de
minderjarige. De minister van Justitie wees aan welke inrichtingen
49