Beschrijving juridische kader - Commissie-Samson

Plaatsing op grond van de Bopz
Jeugdigen vanaf 12 jaar kunnen met een rechterlijke machtiging
gedwongen worden opgenomen in een psychiatrische inrichting.
Daarvoor geldt dat de jeugdige een geestesstoornis heeft, dat
deze stoornis gevaar veroorzaakt en dat dit gevaar niet door tussenkomst
van personen of instellingen buiten een psychiatrisch
ziekenhuis kan worden afgewend. Voor de toepassing van dwangmaatregelen
is vereist dat dwangbehandeling volstrekt noodzakelijk
is om gevaar voor de patiënt of anderen binnen de inrichting,
voortvloeiende uit de geestesstoornis, af te wenden. Betreft de
Bopz-machtiging een onder toezicht gestelde jeugdige dan geldt
die machtiging als een machtiging uithuisplaatsing als bedoeld in
artikel 1:261 BW.
4.2.2.2 Situatie in 1945
Conclusie
Het BW en het besluit van 19 juni 1922, Sb. 1922, 402 bevatten de
relevante regelgeving.
De kinderrechter was de centrale figuur. Hij kon het onder toezicht
gestelde kind voor ten hoogste 3 maanden doen opnemen in een
door de hem aangewezen observatiehuis voor onderzoek naar
zijn geestelijke en lichamelijke gesteldheid. Dat waren particuliere
observatiehuizen en andere particuliere gestichten en inrichtingen,
rijksobservatiehuizen en rijksopvoedingsgestichten en
tuchtscholen. Voor aanwijzing van particuliere observatiehuizen,
gestichten en inrichtingen was de machtiging van de minister van
Justitie nodig.
De kinderrechter kon een onder toezicht gesteld kind doen
opnemen in een door hem aangewezen gesticht of inrichting
dat bestemd of geschikt was voor kinderen die bijzondere tucht
behoeven. Dat waren tuchtscholen, rijksopvoedingsgestichten
en particuliere gestichten en inrichtingen. Voor aanwijzing van
particuliere gestichten en inrichtingen was de machtiging van de
minister van Justitie vereist.
De gezinsvoogd vervulde een steunende en adviserende rol bij de
ondertoezichtstelling.
Een voogdijinstelling aan wie de voogdij over een minderjarige
was opgedragen, deed deze opnemen in een gezin of inrichting.
Het bestuur van de voogdijinstelling informeerde de voogdijraad
en de officier van justitie over de opneming van minderjarigen in
woningen en gestichten. De woningen en stichtingen werden ter
beoordeling van de toestand van de daarin geplaatsten door de
voogdijraad en de officier van justitie bezocht, wanneer zij zulks
nodig of wenselijk achtten.
Beschrijving
Het BW en het besluit van 19 juni 1922, Sb. 1922, 402 (besluit)
bevatten de relevante regelgeving.
De kinderrechter kon op verzoek van een ouder, familieleden tot
en met de vierde graad en de voogdijraad of op vordering van
46
het OM een minderjarig kind (een persoon tot 21 jaar) voor een
bepaalde tijd onder toezicht stellen, indien het zodanig opgroeide
dat het met zedelijke of lichamelijke ondergang werd bedreigd
(artikel 373 BW). De voogdijraad adviseerde de kinderrechter
(artikel 2 Besluit).
De ondertoezichtstelling duurde ten hoogste 1 jaar, en kon telkens
worden verlengd met ten hoogste 1 jaar. De kinderrechter kon de
duur bekorten (artikel 373i BW).
De kinderrechter wees in zijn beschikking tot ondertoezichtstelling
een gezinsvoogd aan die was belast met het toezicht op het kind
en die zich daarbij moest gedragen naar de aanwijzingen van de
kinderrechter (artikel 373e BW). Een gezinsvoogd was een particulier
of een ambtenaar voor de kinderwetten of een agent van
de ambtenaren van de reclassering (artikel 3 besluit). Lichamen
op het terrein van de kinderbescherming en reclassering konden
aan de kinderrechter de voor gezinsvoogd geschikte personen
opgeven (artikel 4 Besluit).
De gezinsvoogd moest zoveel mogelijk aanraking (contact) zoeken
met het kind en het gezin waartoe het behoorde. Hij bevorderde
alles wat tot het geestelijk welzijn van het kind kon strekken. Hij
kon de ouders aanwijzingen geven (artikel 373k BW).
De gezinsvoogd rapporteerde aan de kinderrechter. Bij een geschil
tussen de gezinsvoogd en de ouder over de opvoeding en de te
nemen maatregelen besliste de kinderrechter (artikel 373l BW).
De kinderrechter kon het onder toezicht gestelde kind voor ten
hoogste 3 maanden doen opnemen in een door de hem aangewezen
observatiehuis voor onderzoek naar zijn geestelijke en
lichamelijke gesteldheid (artikel 373m BW). Dat waren particuliere
observatiehuizen en andere particuliere gestichten en inrichtingen,
rijksobservatiehuizen en rijksopvoedingsgestichten en
tuchtscholen (artikel 14 Besluit). Voor aanwijzing van particuliere
observatiehuizen, gestichten en inrichtingen was de machtiging
van de minister van Justitie nodig (artikel 15 Besluit).
De kinderrechter kon een onder toezicht gesteld kind doen
opnemen in een door hem aangewezen gesticht of inrichting
dat bestemd of geschikt was voor kinderen die bijzondere tucht
behoeven (artikel 373n BW). Dat waren tuchtscholen, rijksopvoedingsgestichten
en particuliere gestichten en inrichtingen
(artikel 16 Besluit). Voor aanwijzing van particuliere gestichten en
inrichtingen was de machtiging van de minister van Justitie vereist
(artikel 17 Besluit).
De maximumduur voor opneming van kinderen tot 14 jaar was
6 maanden en voor kinderen daarboven 1 jaar (artikel 373n BW).
De duur van de opneming kon telkens worden verlengd met ten
hoogste 6 maanden. De kinderrechter kon de duur bekorten.
De minister van Justitie (gehoord de kinderrechter) of de kinderrechter
kon het kind uit het gesticht of de inrichting ontslaan
(artikel 373o BW).
De rechtbank (waarvan de kinderrechter deel uitmaakte) kon een
ouder die onmachtig of ongeschikt was om zijn verzorging- en
opvoedingsplicht te vervullen, ontheffen van de ouderlijke macht.
Ontzetting was mogelijk wegens misbruik, slecht levensgedrag,
veroordeling wegens bepaalde misdrijven of tot een vrijheidsstraf
van 2 jaar of meer, het niet meewerken met de gezinsvoogd of het