Beschrijving juridische kader - Commissie-Samson

Beschrijving
Op 1 juni 1953 trad de wet van 21 december 1951 tot vaststelling
van een nieuwe Beginselenwet gevangeniswezen in werking
(Stb. 596). Ter uitvoering van de artikelen 22, 32 en 37j Sr en op
de grondslagen van de nieuwe Beginselenwet kwam de nieuwe
Gevangenismaatregel tot stand (besluit van 23 mei 1953, Stb. 237).
Deze penitentiaire regelgeving was van toepassing op gedetineerden
in rijksinrichtingen, dat waren personen, ingesloten in
de huizen van bewaring, gevangenissen, rijkswerkinrichtingen en
rijksasyls voor psychopathen (artikel 1 wet). Door deze wetgeving
zijn gedeelten uit het Psychopathen-reglement vervallen.
In het algemeen waren de ingeslotenen meerderjarig.
Er was een Centrale Raad van Advies voor het Gevangeniswezen,
de Psychopathenzorg en de Reclassering. Hoofdtaak van de
Centrale Raad betrof de advisering van de minister van Justitie
over het Gevangeniswezen, de Psychopathenzorg en de
Reclassering (artikelen 2 en 5 wet).
De minister wees, gehoord de Centrale Raad, een of meer gevangenissen
aan, uitsluitend bestemd voor opneming van mannelijke
gevangenen, en een of meer gestichten, bestemd voor de
opneming van vrouwelijke gevangenen, ten aanzien van wie was
bevolen dat de hun opgelegde straf in een bijzondere gevangenis
voor jonge lieden zou worden ondergaan. De minister wees,
gehoord de Centrale Raad, een of meer gevangenissen aan, die in
het bijzonder bestemd waren voor mannen die nog geen 23 jaar
waren, of indien de minister zulks in bepaalde gevallen wenselijk
oordeelde, nog geen 25 jaar waren (artikelen 15 en 16 wet).
Het opperbeheer van de gestichten berustte bij de minister, die na
consult van de Centrale Raad voor elk gesticht een huishoudelijk
reglement vaststelde. Het beheer in de inrichting berustte bij de
(geneesheer-)directeur. In elk gesticht was een commissie van
toezicht (artikelen 22 tot en met 25 wet).
Met handhaving van het karakter van de straf of de maatregel
werd de tenuitvoerlegging ervan mede dienstbaar gemaakt aan
de voorbereiding van de terugkeer van de gedetineerden in het
maatschappelijk leven, de zogenoemde resocialisering. De minister
kon in de huishoudelijke reglementen van de gestichten met
algehele of beperkte gemeenschap, bepalen dat de gedetineerden
op grond van ieders persoonlijkheid in groepen zouden worden
ingedeeld (artikelen 26 en 27 wet).
Het behoorde tot de taak van de gestichtsdirectie te bevorderen
dat de gedetineerden godsdienstoefeningen konden bijwonen.
Zij werden in de gelegenheid gesteld om godsdienstonderwijs te
ontvangen en persoonlijk contact met geestelijke verzorgers te
onderhouden (artikelen 39 en 40 wet).
Het behoorde tot de taak van de directie om in de tijd, niet
bestemd voor arbeid, de ontwikkeling en ontspanning van de
gedetineerden te organiseren (artikel 42 wet).
Het was mogelijk om disciplinaire straffen op te leggen voor het
begaan van feiten die onverenigbaar waren met een goede orde
en tucht (artikel 44 wet).
Omtrent de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van in een
rijksasyl opgenomen personen werden door of vanwege de
76
geneesheer-directeur regelmatig aantekeningen gehouden
(artikel 49 wet).
De nieuwe Gevangenismaatregel bevatte vele voorschriften over
beheer, toezicht en het regiem in rijksgestichten, en bijzondere
bepalingen met betrekking tot veroordeelden tot gevangenisstraf,
onveroordeelden en psychopathen. Nu de maatregel ook van toepassing
kon zijn op minderjarigen, verdient deze een beschrijving.
De maatregel gebruikte het begrip gedetineerden (alle in huizen
van bewaring, gevangenissen, rijkswerkinrichtingen en rijksasyls
voor psychopathen opgenomen personen), gevangenen (personen,
ingesloten in gevangenissen), verpleegden (personen, opgenomen
in rijkswerkinrichtingen en rijksasyls) (artikel 1)
T.a.v. beheer en toezicht. Het beheer van elk gesticht berustte
bij de directeur. Een hoofddirecteur kon worden aangesteld
voor meer gestichten. Het beheer over een asyl berustte bij de
geneesheer-directeur. De (hoofd)(geneesheer)directeur was verantwoordelijk
voor de regelmatige gang van de werkzaamheden
in het gesticht. Hij was gebonden aan de grenzen die de minister
van justitie hem (bij huishoudelijk reglement) stelde. De directeur
zorgde voor vervanging. De bij het gesticht aangestelde ambtenaren
volgden de aanwijzingen van de directeur stipt op (artikelen 3
tot en met 7).
In elk gesticht was een commissie van toezicht die tot taak had
toezicht te houden op alle aangelegenheden die het gesticht
betroffen, in het bijzonder de behandeling van de gedetineerden
en de naleving van de voorschriften, de minister en de Centrale
Raad van Advies voor het Gevangeniswezen, de Psychopathenzorg
en de Reclassering te adviseren en de directeur aanbevelingen
te doen. De commissie en haar leden hadden toegang tot het
gesticht, kregen alle door hen gewenste informatie en de directeur
meldde de commissie alle voor de uitoefening van haar taak
relevante feiten en omstandigheden. De commissie had regelmatig
persoonlijk contact met de gedetineerden en stelde zich op
de hoogte van hun wensen en gevoelens; zij konden in beginsel
ongecensureerd schriftelijk met de commissie communiceren.
De commissie bracht jaarlijks verslag uit aan de minister
(artikelen 8, 10, 11, 12 en 14).
In elk gesticht was een gestichtsraad, bestaande uit vertegenwoordigers
van alle werkzame geledingen. De raad adviseerde
de directeur over het voor iedere gedetineerde op te stellen
behandelingsschema, andere praktische zaken en over voorstellen
inzake voorwaardelijke invrijheidstelling (artikelen 16, 19 en 20).
T.a.v. regiem. De gedetineerden werden in algehele gemeenschap,
beperkte gemeenschap of in afzondering geplaatst. In algehele
gemeenschap verbleven de gedetineerden overdag tezamen; bij
beperkte gemeenschap werden bepaalde gemeenschappelijke
activiteiten gezamenlijk verricht, zoals gemeenschappelijke arbeid,
(godsdienst)onderwijs, sport en maaltijden; afzondering werd ten
uitvoer gelegd door opsluiting in een cel. Het regime was afhankelijk
van de aard van het gesticht (artikelen 21 tot en met 27).
De directeur kon de gedetineerden aan hun kleding en aan het
lijf onderzoeken op door het huishoudelijk reglement verboden
voorwerpen (artikel 29).