vakoverschrijdende eindtermen in de tweede en derde graad ... - Sxills

54
SOCIALE VAARDIGHEDEN
OVER DE GRENZEN DEEL 1 VAKOVERSCHRIJDENDE THEMA’S
Derde graad
In de derde graad wordt bij het ontwikkelen van relationele veelzijdigheid
vooral aandacht besteed aan het bewust kiezen en veranderen van het eigen
gedrag op basis van de relationele mogelijkheden. Hiermee gaan emotionele
aspecten gepaard die ontstaan als gevolg van omgang met anderen. Een
relationeel veelzijdige persoon kan kiezen uit verschillende relatievormen.
De vaardigheden voor duidelijke communicatie worden in de derde graad verder
ontwikkeld en toegepast. Er wordt aandacht besteed aan de emotionele
aspecten van communicatie en er worden expliciet kansen geboden voor
creatieve zelfexpressie. Bij communicatie hangt veel af van de interpretatie
van wat waargenomen en aangevoeld wordt. Verschillende interpretaties van
een zelfde feit kunnen leiden tot misverstanden, wrevel, conflicten. Een
duidelijke communicatie is dus van groot belang.
De meeste menselijke activiteiten worden verricht in groep. Mensen kunnen
een groep vormen of er zich bij aansluiten om bepaalde taken te verrichten,
belangen te verdedigen of een hobby te beoefenen. Groepen kunnen zeer
gestructureerd zijn of op eerder informele wijze functioneren. We oefenen
vaardigheden zoals afspraken, taakverdeling, samenwerken en doelgerichtheid.
Deelname aan het maatschappelijk leven veronderstelt vaardigheden
om constructief te participeren aan sociale groepen. Het functioneren van
sociale groepen zoals de klas, de leerlingenraad, een club, een team, een
werkgroep wordt bepaald door alle leden ervan. Ieder lid van de groep levert
zijn eigen bijdrage aan het realiseren van de doelstellingen van het geheel en
aan het functioneren van de groep.
Binnen alle vormen van sociale organisatie of samenwerking kunnen
conflicten ontstaan. Het komt erop aan deze conflicten te benaderen, zodat
ze leiden tot constructieve, innovatieve resultaten en geen destructieve
gevolgen hebben. Belangrijk voor een goede conflicthantering is dat we de
opties, belangen en emoties voor onszelf verhelderen. Als deze voorwaarde
vervuld is, kunnen we door middel van overleg een conflict oplossen.
Samenhang en voorbeelden
In de volgende tabellen worden een aantal voorbeelden gegeven van aanknopingspunten
tussen de eindtermen sociale vaardigheden en die uit vakken
en thema’s van het zelfde onderwijsniveau (horizontale samenhang) en van
het onderliggende onderwijsniveau (verticale samenhang).
Horizontale samenhang
Eén van de meerwaarden van vakoverschrijdende eindtermen is dat ze de
samenhang binnen het curriculum kunnen bevorderen. De eindtermen van
‘sociale vaardigheden’ kunnen dan ook niet in één vak worden opgesloten.
Er is een duidelijke band met andere vakken en thema’s waardoor zowel
vakgebonden als vakoverschrijdende activiteiten mogelijk zijn.
De tabellen geven aan welke vakken mogelijke aanknopingspunten bieden.
De oefening heeft niet de bedoeling volledig te zijn, andere voorbeelden zijn
ook mogelijk. Er is geen rekening gehouden met verbanden tussen eindtermen
sociale vaardigheden en specifieke eindtermen, leerplandoelstellingen
en uiteraard ook niet met specifieke lesdoelstellingen.
Verticale samenhang
De eindtermen sociale vaardigheden voor de tweede en de derde graad volgen
de ontwikkelingslijn die in het basisonderwijs werd gestart en waarop
verder gebouwd werd in de eerste graad van het secundair onderwijs. We
kunnen de eindtermen van de verschillende onderwijsniveaus interpreteren
als een leerlijn waarbij gestreefd wordt naar een toenemende complexiteit
van vaardigheden en contexten en naar een beter inzicht in de sociale
omgang.