Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

Bronnen16917020-3-1891, Rb.1891:166. Gasmotoren kwamen in het plan niet meervoor. De grootste, circa 100 pk, was nog te klein voor deze grote centrale.Jvsl GEB 1895, 46-55. Accumulatorenstation A en B resp. 252 en 248cellen van ieder 500 kilo. Van Cappelle, Electriciteit, 378. Een derde vande kosten voor een elektrische installatie was voor kabels.196 Handelingen 23-4-1891. 3Dir-B & W 13-6-1892, Verz.1892:36b, bijl.1.197 Op 11 juni 1892 werd een elektrische kraan beproefd op het terreinvan de Handelsinrichtingen. Buurman Staatsspoorwegen leverde debenodigde elektriciteit. De proef werd geslaagd genoemd. De Ingenieur1892, 258. CiePW-B & W 9-6-1892, Ink.1892:3617. Gemeenteverslag,Jaarverslag KvK 1892, 68. Hamburg deed rond die tijd proeven metelektrische kranen van Nagel en Kaemp en AEG. De ervaringen werdenuitgewisseld. Van IJsselsteyn, 'Verlichting en krachtsoverbrenging', 6.DirGW-CiePW 30-5-1893, Archief PW, Ink.1893:1768.198 Van IJsselsteyn, 'Verlichting en krachtsoverbrenging', 5.199 CiePW-B & W 8-3-1892, Ink.1892:1322. Notulen B & W 15-3-1892.B & W-CiePW 17-3-1892, Rb.1892:274. Handelingen 7-4-1892.200 3Dir-B & W 13-6-1892, Verz.1892:36.201 Van Cappelle, Electriciteit, 381 en 433-437.202 Rotterdamsche Lloyd-B & W 24-2-1890, Rb.1890:575. Ibidem 3-1-1893, Ink.1893:46. Ibidem 11-4-1893, Ink.1893:1219. Bij onderhandseaanbesteding viel de keuze op Eisenwerk vormals Nagel & Kaemp,Hamburg Handelingen 4-1-1894.203 B & W-Raad 22-11-1892, Verz.1892:36. CieGG-B & W 22-9-1892,Verz.1892:36.204 De ontwikkeling onzer electriciteitsvoorziening, 27. De combinatie wisselstroomen hoogspanning werd in Nederland het eerst in een centrale toegepastdoor de Maatschappij Electra, in haar centrale aan de Kalverstraatte Amsterdam (1889).205 Heerding, Philips, I, 150. Knap, Mens en bedrijf, 63. Nieuw Stadsarchief,Notulen CieGG 17-6-1891.206 Notulen B & W 7-2-1893. Van Raalte wilde zelfs informatie inwinnenbij andere gemeentebesturen, maar werd hiervan weerhouden door's Jacob. Handelingen 26-1 en 27-1-1893.207 Handelingen 26-1 en 27-1-1893. Van veel kanten kwam protest tegenverder uitstel. CiePW-B & W 5-12-1892, Ink.1892:7865 en 7866.NV Blauwhoedenveem-B & W 10-12-1892, Ink.1892:8004. NVBlauwhoedenveem-B & W 5-4-1893, Ink.1893:1997, de NV vroegconcessie voor een eigen tijdelijke installatie. Van IJsselsteyn, 'Verlichtingen krachtsoverbrenging', 18. Bahlman en 53 anderen (zich noemende'gebruikers van kunstlicht op groote schaal')-Raad 20-12-1892,Rb.1892:1089. Handelingen 22-12-1892.208 3Dir-B & W 30-12-1892, Verz.1893:6. 3Dir-B & W 13-4-1893,Verz.1893:18. De uitvinding van gasgloeilicht leek nog even roet inhet eten te gooien, hierover: DirGG-B & W 29-12-1892, Verz.1893:6.Archief PW, Notulen CiePW 29-4-1893, inv.nr.543 speciale vergaderingover elektriciteit.209 3Dir-B & W 13-6-1892, Verz.1892:36. De kosten van de grond tbvde centrale en de accumulatorenstations werden buiten beschouwinggelaten; 'eigenlijk allemaal waardeloze grond'. De kosten gemaakt voorde proefkraan werden ook niet gerekend. 3Dir-B & W 13-4-1893,Verz.1893:18 (de antwoorden op vragen 14a en 14e).210 Van IJsselsteyn, 'Verlichting en krachtsoverbrenging', 24: 'IndienRotterdam zich het monopolie voor beide inrichtingen niet had voorbehoudenzouden concessionarissen wellicht goedkooper licht en even durekracht hebben kunnen leveren.'211 ƒ 10 min ƒ 4 (loon) min ƒ 2 (afschrijvingen) = ƒ 4 voor elektriciteit.Verbruik van 1 kraan per dag 52 072 watt. ƒ 4 : (52 072 : 1000)= ca. 7,5 cent per kWh. Verz.1892:36, 280. Van IJsselsteyn, 'HavenRotterdam', 67. De tarieven voor pakhuizen en kranen waren in 1881belangrijk verlaagd om te zorgen dat de nieuwe werken zo intensief mogelijkgebruikt zouden worden.212 1 lamp van 16 kaars = 2,25 cent. 3Dir-B & W 13-6-1892, Verz.1892:36,272. DirGG-CieGG 31-3-1890, Verz.1890:16, 107. Grote klanten,bijvoorbeeld de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen,moesten een gunstiger tarief kunnen bedingen.213 CieFin-B & W 10-5-1893:18.214 CieGG-B & W 22-9-1892, Verz.1892:36.215 CieGH-B & W 12-8-1892, Verz.1892:36.216 B & W-Raad 16-5-1893, Verz.1893:18. Handelingen 15-6-1893.217 B & W-Raad 23-1-1894, Verz.1894:4. Handelingen 22-2-1894.218 3Dir-B & W 13-6-1892, Verz.1892:36, 273 en 280. 3Dir-B & W 13-4-1893, Verz.1893:18, 176.219 CieGG-B & W 16-11-1893, Verz.1894:4.220 Handelingen 22-2-1894.221 B & W-Raad 4-10-1894, Verz.1894:33. Handelingen 18-10-1894. VanIJsselsteyn, 'Verlichting en krachtsoverbrenging', 19-23.222 Jvsl GEB 1894, 35-37; 1895, 46-55. Van IJsselsteyn, 'Verlichting enkrachtsoverbrenging', 7-19. Brunhes, 'Installations électriques'.223 Jvsl GEBgas 1938,3.224 Klaassen, 'Gasproduktie'.225 In 1956 was het aandeel van raffinaderijgas in de gaslevering gestegen tot42 procent van de totale gasafgifte (gerekend in warmte-inhoud).226 De Vries, Markt als spiegel. Klaassen, 'Gasproduktie'.227 Aanvullend nader bodemonderzoek. NRC 1-10 en 2-10-1992.228 'Vijfentwintig jaar geleden: Eerste gaslevering aan Hoek van Holland',Energie 2(februari 1956)2, 20-21. Vóór de Eerste Wereldoorlog zou Hoekvan Holland gas hebben betrokken van een voorloper van HAMAG, deNoorsche Gas Maatschappij.229 Jvsl GEB 1896, 17-19. Jvsl GEB 1897, 17.230 Ibidem.231 Jvsl GEBgas 1938, 3.232 Jvsl GEB 1957, 12.233 Jvsl GEB 1898, 65. Ontwikkeling onzer electriciteitsvoorziening, 31, 117en 717. Volgens Feldmann ging Rotterdam al in 1898 over op hetdrieleiderstelsel. Ontwikkeling electriciteitsvoorziening tot 1925, 237. VanIJsselsteyn, 'Verlichting en krachtsoverbrenging', 7. Jvsl GEBelektriciteit1910, 20. Ibidem 1914, 37. Het kabelnet op het Noordereiland en rondde Binnenhaven werd in 1901 geheel uitgevoerd als 2 x 220 Volt en demiddenleider werd geaard. Jvsl GEB 1959, 16: 440 Volt gelijkstroomfungeerde tot 1959. Toen werd de laatste installatie op de noordelijkeMaasoever overgezet op 600 Volt gelijkstroom. In de jaren zestig werd3 x 220 Volt omgebouwd tot 380/220 Volt. Door het invoeren van eenmiddenspanning van 20 kV in 1985 kon het aantal transformatiestappenworden verminderd. In plaats van 150 kV-25 kV-10 kV-380 V verliep detransformatie van 150 kV, via 20 kV naar 380 V.234 Jvsl GEB 1981, 29.235 Jvsl GEB 1979.236 Jvsl Vliegasunie 1982-1990.237 Ontwikkeling electriciteitsvoorziening tot 1925, 154-155.238 In 1964 opgezegd omdat de overeenkomst haar betekenis had verloren.239 Römer, 'Electriciteitsvoorziening Voorne en Putten', 18. Bakker,Electriciteits voorziening Voorne en Putten, Rozenburg en West-IJsselmonde.Jacobs en Maas, Hogenboom Spijkenisse.240 Gemeenteblad 1894:8.241 Jvsl GEB 1896, 73. Ibidem 1902, 91.242 Jvsl GEB 1896, 64. Ibidem1898, 76-77.243 Jvsl GEB 1902, 66-67. Ibidem 1903, 70-72244 Gemeenteblad 1917:82 en 1918:77. Verz.1918:253. Handelingen 17-10-1918, 637. Ontwikkeling onzer electriciteitsvoorziening, 315.245 Energie 2(september 1956)7, 108.246 G.L.J. Jansma van der Ploeg-B & W, Ink.1883:1330. Bertels & Co,Amsterdam-Gemeenteraad Rotterdam, Ink.1884:4777. Handelingen 7-4-1853, 22-10 en 26-11-1885, 6-5, 20-5 en 2-7-1896, 23-8 en 4-9-1888.De Ingenieur 1(30-10-1886) nr. 44, 467. Van Zanten, Rotterdam bij detijd.247 Jvsl GEBgas1918, 4.248 Jvsl GEB 1901, 46. Ibidem 1905, 47.249 Jvsl GEB 1895, 36-37. Ibidem 1896, 37-38.250 Jvsl GEBgas 1910, 51. Ibidem 1911, 49. Ibidem 1912, 36.251 Contact 7(december 1939) 203, 216-227. Ibidem 1940, 5, 33, 63-68.252 Jaarverslag Gemeentelijk Rekencentrum Rotterdam 1966-1989.253 Klaassen, 'Gasproduktie'. Kielich, Ondergronds Rijk, 18: Sluiskil. Ibidem,passim.254 Jvsl GEB 1974, 45.169-170