Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

9. Elektriciteit overvleugelt gas121120150010005000motorengasmotorenelektromotoren1880 1885 1890 1895 1900 1905 1910Fig. 49. De concurrentie tussen gas en elektriciteit bleef niet beperkttot de verlichting. Gas was namelijk ook bruikbaar als brandstof voormotoren. De gasmotor was rond de eeuwwisseling in trek, maar werd inde eerste jaren van onze eeuw weggeconcurreerd door de elektromotor.In 1924 vermeldt het jaarverslag van het gasbedrijf nog 24 gasmotoren,maar daarna ontbreekt verdere vermelding. Het aantal elektromotorenwas inmiddels de 10 000 gepasseerd.waren, doch de beweeglijkheid van den bodem,door het drukke handelsverkeer op deze havens gafveel aanleiding tot breken der gloeilichamen, waardoorde verlichting alsdan te wenschen overliet.' Inminder drukke delen van de stad wezen de proevenechter uit, 'dat het breken der gloeilichamen nietzoo dikwerf zal voorkomen'. De uitbreiding vanhet nieuwe licht ging aanvankelijk nog 'slechtstastenderwijze'. Snel echter waren de kinderziektenoverwonnen. 249In 1902 werd de Hoogstraat verlicht met veertigelektrische booglampen, die aanvankelijk alleenop zon- en feestdagen werden ontstoken. HetHandelsterrein op Feijenoord kreeg er zestien. In1910 werden voor het eerst enkele Rotterdamsestraten verlicht met elektrische gloeilampen.Elektrisch licht had het voordeel dat er geen lantaarnopstekersnodig waren om de lampen aanen uit te doen. Dat kon immers vrij eenvoudigvanaf een centraal punt. Door de uitvinding vande 'zelfwerkende ontsteek- en bluschinrichting'kon gaslicht het vanaf 1910 eigenlijk ook zonderlantaarnopstekers stellen. In het oostelijk stadsgedeeltewerden 450 'zelfwerkende toestellen'geplaatst, welke telkens, 'door middel van eenedrukverhooging, op de fabriek gegeven', in werkingwerden gesteld. 'Deze zelfwerkers zijn sedertden zomer onafgebroken in gebruik geweest envoldoen goed.' In 1918 beschikte het bedrijf over2579 zelfwerkers, waarvan er 930 door middelvan een uurwerk werden bediend. De zelfwerkerskonden de opmars van de elektrische straatlantaarnechter niet stuiten. 250De laatste gaslantaarnTijdens de Eerste Wereldoorlog werd de concurrentiemet elektriciteit in het nadeel van gasbeslecht. Omdat kolen in de loop van de EersteWereldoorlog steeds schaarser werden, moest destraatverlichting op halve kracht werken. Daardoorkon namelijk flink op kolen worden bezuinigd.Voor de elektrische straatlantaarns werden eveneensminder kolen verstookt, maar die verminderingwas in hoofdzaak het gevolg van een toenemendeefficiency van de elektricteitsproduktie.Na de Eerste Wereldoorlog, toen de gaslantaarnsweer voluit konden branden, werd het prijsverschilpijnlijk duidelijk. In de oorlog had B & Whet Gemeente Electriciteitsbedrijf opgedragen om800 straatlantaarns op het elektriciteitsnet aante sluiten. Daarmee beoogde het college mindergaskolen te verstoken. Na de oorlog werden veelgaslantaarns vervangen door elektrische, omdat zegoedkoper bleken. In 1924 besloot het gemeentebestuurde omschakeling te versnellen. Deorganisatie van de openbare verlichting werd aande veranderde situatie aangepast. Vanaf 1 januari1925 viel de openbare verlichting onder de hoedevan het elektriciteitsbedrijf. Een jaar later branddenin Rotterdam nog slechts 91 gaslantaarns. Delaatste werd in 1945 gedoofd.120-121