Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

1. Drie GasfabriekenFeijenoord verlichtten, maar voor een uitgebreidestraatverlichting was het veel te duur. Gas lag danmeer voor de hand. 41In 1873 had het stadsbestuur de aanleg en exploitatievan het nieuwe stadsdeel uitbesteed aan deRotterdamsche Handelsvereeniging (RHV). Inhet contract met de RHV had het stadsbestuurechter toegezegd om zelf voor de openbare verlichtingop Feijenoord te zorgen. Directeur vanGemeentewerken C.B. van der Tak was er voor, omdaartoe een gemeentelijke gasfabriek te stichten.Had Feijenoord op de noordelijke Maasoever gelegen,dan zou zo'n voorstel vrijwel zeker tot heftigeprotesten van beide gasfabrikanten hebben geleid.Op de zuidelijke Maasoever waren geen particulieregasfabrieken, voor protesten uit die hoek hoefde hetstadsbestuur dus niet bevreesd te zijn. Bovendien zoude afzet van de fabriek in hoofdzaak bestemd zijnvoor de openbare verlichting, met andere woordenvoor eigen gebruik. 42Wethouder N.J.A.C.A. Hoffmann en de raadscommissievoor Plaatselijke Werken adviseerden B & Wdaarom: 'Hoofdzakelijk op grond der overwegingdat in vele gemeenten die voor eigen rekening eenegasfabriek exploiteren, de prijs van gas lager is, danter plaatse, waar het gas door particulieren geleverdwordt, achten wij het niet van belang ontbloot,bij de behandeling der vraag, welke plaats voor deoprigting van de fabriek zal worden bestemd, tevenste doen onderzoeken: of het overweging verdient dezaak van gemeentewege te ondernemen, en zoo ja,welke kosten daaraan verbonden zouden zijn.' 43Van der Tak kreeg opdracht om zich over de zaakte buigen. In zijn rapport herhaalde hij nog eens,dat op Feijenoord de eerste tijd zeker geen concurrentiete verwachten was van andere gasfabrieken.De gemeente zou er de grootste afnemer wordenen moest daarom daar het risico dragen. Ter ondersteuningvan zijn standpunt verwees hij naar eenbrief van koning Willem III aan de Vereenigingvan Nederlandsche Industriëlen: 'Zal het algemeengebaat worden door particuliere exploitatie eenergasfabriek dan moet er concurrentie bestaan. Dieconcurrentie nu is zeldzaam.' 44B & W voelde ook wel wat voor een gemeentelijkegasfabriek op Feijenoord, maar wilde eerst eenraming van de kosten van aanleg en exploitatie zien.Voor de know-how moest het stadsbestuur elders terade gaan, want binnen het gemeenteapparaat wasdie kennis niet aanwezig. Het ligt voor de hand teveronderstellen, dat de plaatselijke gasfabrikantende komst van een derde gasfabriek niet toejuichten.Het is daarom opmerkelijk dat de commissievoor Plaatselijke Werken met meerderheid vanstemmen besloot om de directeur van de NieuweRotterdamsche Gasfabriek, Th. van Doesburgh, uitte nodigen zijn deskundige licht over deze kwestiete laten schijnen. Van Doesburgh raamde de aanlegkostenop zes ton en prees het project daarmeeuit de markt. Desondanks stelde de commissie voorPlaatselijke Werken B & W voor om een deskundigete benoemen, die de bouw van de fabriek moestvoorbereiden. 45Het college informeerde bij de commissie voorFinanciën 'of het bouwen en exploiteren eener gasfabriekin het financieel belang der gemeente wenschelijk'was, maar de commissie reageerde verdeelden gaf B & W daarmee weinig houvast. De meerderheidstond, in verband met 'het groot succes inandere gemeenten en het groot belang der gemeenteals consument', positief tegenover gemeentelijkeexploitatie. Zij verwachtte een vrij aanzienlijk gasverbruiken veel lagere oprichtingskosten dan VanDoesburgh had berekend. De minderheid wilde nietzo ver gaan en eerst meer zekerheid krijgen over deexploitatiekosten. Daarna kon altijd nog wordenbesloten om een kleinere fabriek te bouwen. 46In de gemeenteraad werd ook getwijfeld. Hetoprichten van gasfabrieken was volgens raadslidJacobson 'niet onvoordeelig', maar op Feijenoordwas sprake van een uitzonderlijke situatie: 'Behalvehet Handelsterrein, het Staatsspoor en de openbareweg, zal er op Feijenoord mogelijk nog niets te verlichtenzijn.' In een amendement pleitte hij daarom252625-26