Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

3. Particuliere elektriciteitFig. 15. Dankzij de transformator werd het mogelijk omelektriciteit over grote afstand te vervoeren.tegenwerking. Daarnaast speelden de hoge Duitseinvoerrechten de jonge ondernemer parten. Deproduktie van accu's werd daarom overgebrachtnaar Keulen en de gloeilampen zouden voortaanin Gelnhausen worden gefabriceerd (1888). DeNV Electriciteitsmaatschappij Systeem 'de Khotinsky'behield nog enkele jaren haar nominale zetelin Rotterdam, maar in 1892 werd ook deze naarGelnhausen verplaatst. 159De Khotinsky verdween uit Rotterdam, maar deproefcentrale aan de Boompjes bleef nog tot 1895in werking. In dat jaar werden de verbruikers aangeslotenop de gemeentelijke elektriciteitscentrale. Hetenthousiasme van de afnemers stond er borg voordat de centrale aan de Boompjes het nog tien jaarheeft uitgehouden. Want, 'ware het niet, dat dezethans voor gemeenschappelijke rekening der verbruikersgedreven werd, en deze reeds zoo aan het electrischlicht gewend zijn, dat zij er geen afstand vanwillen doen, dan zou deze inrichting reeds lang zijnopgeheven', meende directeur van GemeentewerkenDe Jongh. 160 Hij zei er niet bij dat hij kosten nochmoeite had gespaard om de levenskansen van decentrale in de kiem te smoren. Zowel technisch alsfinancieel gezien had het plan van De Khotinskymeer mogelijkheden dan het stadsbestuur lief was.Doe-het-zelf of centraalDe gemeente liet De Khotinsky duidelijk blijkendat zij de openbare elektriciteitsvoorziening tothaar terrein rekende en tot haar terrein alleen. Hetvooruitzicht dat een particulier elektriciteitsbedrijfde Gemeente Gasfabriek zou beconcurreren wasonaanvaardbaar. Waar de gemeenteraad het terreinal duidelijk afbakende, gaf de directeur vanGemeentewerken de particuliere concurrent de genadeslag.Deze opstelling ontnam veel particulieren delust om met voorstellen te komen en de enkelingdie het waagde een vergunning aan te vragen werdmet veel reserve tegemoet getreden. Voor het leggenvan een elektriciteitskabel in de openbare weg waseen gemeentelijke vergunning vereist en die werdgeweigerd.Niet alle particuliere producenten van elektriciteitwaren zo afhankelijk van de gemeentelijke instemming.Als ze voor hun installatie geen kabels in deopenbare weg hoefden te leggen konden zij hungang gaan. 161 Het bereik van dergelijke installatieswas wel beperkt, maar uit de bijlage op bladzijde 158valt op te maken dat van die mogelijkheid dankbaargebruik werd gemaakt. De gegevens uit de bijlagemoeten voorzichtig worden gehanteerd, maar tochkunnen er een aantal belangrijke conclusies uit wordengetrokken.De eerste verbruikers van elektriciteit in Rotterdamproduceerden hun elektriciteit zelf. Het transportvan elektriciteit was aanvankelijk nog slechts overzeer korte afstand mogelijk, zodat een 'volledig'elektrisch verlichtingssysteem voor de hand lag.Dankzij de ontwikkeling van de transformator werdhet transport over grotere afstanden economischhaalbaar en werden centrales die een groter gebiedbedienden mogelijk. De 'volledige' elektriciteitssystemenwerden toen uit de markt geprijsd enelektriciteit kwam binnen het bereik van mensen diezich geen eigen installatie konden veroorloven. Degemeente Rotterdam belemmerde de ontwikkelingvan dergelijke centrales en wachtte vrij lang met het606160-61