Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

1. Drie GasfabriekenICGA 6 cent per m 3NN 7,5 cent per m 3Enthoven 9 cent per m 3NRG 11 cent per m 3centper m 3202122De NRG bleek bijna twee maal zo duur als de ICGAen het contract voor de straatverlichting bleef dus inEngelse handen. De gemeente betaalde veel minderdan voorheen. 33Tot 1861 leverden de NRG en de ICGA beide gasvoor de verlichting van gemeentegebouwen. Zijrekenden daarvoor dezelfde prijs als aan particuliereafnemers (ICGA 12,5 cent, NRG 14 cent per m 3 ).Toen het stadsbestuur overwoog om voortaan óókhet gaslicht voor de gemeentegebouwen 'en masse'bij één fabrikant te betrekken, lag het voor de handom de sterke gemeentelijke onderhandelingspositieuit te buiten en om beide gasfabrikanten een offertete vragen. De sterke ICGA was in dat geval de grootstekanshebber. Het gemeentebestuur had er echterwel wat voor over om de concurrentie tussen beidefabrikanten te bestendigen.Tegen een vrij hoge prijs sloot het een overeenkomstmet de NRG voor de periode 1861-1870.De bedongen prijs, 12 cent per m 3 , lag slechts eenhalve cent onder het tarief dat de ICGA tot dan toerekende. 34 Een openbare aanbesteding had zeker eenlagere prijs opgeleverd en had het contract naar allewaarschijnlijkheid in handen van de ICGA gebracht.Het is evenwel aannemelijk dat het stadsbestuurde concurrentie tussen de gasfabrikanten positiefwaardeerde en juist daarom het contract voor degemeentegebouwen aan de NRG gunde. Het bedrijfkreeg op die manier een steuntje in de rug. Door zote handelen verkleinde de gemeente het risico dat deNRG in een ongelijke concurrentiestrijd het onderspitzou delven en dat de gemeente opnieuw volledigafhankelijk werd van de nukken van de ICGA. Doorte voorkomen dat de Engelse fabriek haar monopolieherkreeg, behield de gemeente haar sterke positie.100ICGA: straatverlichtingNRG: gemeentegebouwen1840 1850 1860 1870 1880Fig. 4. De gasprijzen volgens de contracten voor de straatverlichting(ICGA) en voor de verlichting van de gemeentelijke gebouwen (NRG)tussen 1841 en 1883. In de jaren 1861 en 1881 werd het ICGA-contractvernieuwd. Het NRG-contract werd in 1862, 1872 en 1881 verlengd.Keer op keer bleek, dat de NRG meer sympathiegenoot dan haar 'oudere Engelsche zuster'. Dat deICGA een Engels bedrijf was en dat een belangrijkdeel van de besluitvorming in Londen plaatsvond,heeft hier waarschijnlijk toe bijgedragen. De eigenaarsvan de NRG waren evenmin overwegendRotterdammers, maar het bedrijf had meer lokalebasis. Het beheer was in handen van de gebroedersVan Limburgh en van 'dien uitmuntende man,die aan het hoofd dier fabriek staat', dr. Th. vanDoesburgh. De laatste was een zeer gezien man inRotterdam en het gemeentebestuur maakte verscheidenemalen dankbaar gebruik van zijn deskundigheidop vele terreinen. 35In 1863 verlaagde de NRG de gasprijs voor particuliereafnemers van 14 naar 12,5 cent per m 3 .Omdat de gemeente grootverbruiker was lag hetvoor de hand dat zij een veel lagere prijs moest betalenvoor de verlichting van de gemeentegebouwen,maar het verschil was toen nog slechts een halve cent(de gemeente betaalde 12 cent per m 3 ). Het contractvoor de gemeentegebouwen zou pas in 1870 aflopen,en de gemeente was dus gehouden om tot diedatum een relatief hoge prijs te betalen. Nochtanskwamen NRG en gemeente kort daarop overeen eenlagere prijs per kubieke meter te rekenen (11,5 centper m 3 ). Door tegemoet te komen aan de gemeente21-22