Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

2. De Gasquaestie3738is toch de fabriek ons eigendom en moet ietsverhoogd worden als men wil overnemen'. Naareigen zeggen vroeg hij 1,5 miljoen gulden enzakte daarna via 1,2 miljoen tot ruim 1 miljoengulden. Dat leverde enig gesputter op bij demede-bestuursleden, maar Van Stolk bezweerde:'... werkelijk hoe hard het ook voor ons mogezijn, een bloeiende zaak te moeten missen, in degegeven omstandigheden is werkelijk het cijfervan ƒ 1.015.625 een goed cijfer.' 76Op 27 maart 1883 ging het NRG-bestuur akkoord.Op 28 maart lag het rapport van Van Weel enDe Jongh al bij de commissie voor PlaatselijkeWerken. Het bevatte een verslag van de onderhandelingen,een voorstel tot aankoop en een voorstelom de produktie van de gasfabriek uit te breidenvan 5 miljoen m 3 naar 15 à 16 miljoen m 3 gas. Dekosten die daarmee gemoeid waren werden geschatop 2 miljoen gulden. 77 De commissie zond hetpakketje ongewijzigd aan B & W, waar Van Weelscollega's de voorstellen van een afwijzend commentaarvoorzagen en voorlegden aan de gemeenteraad.Burgemeester Vening Meinesz lichtte nog eens uitdrukkelijktoe, 'dat het voorstel geen voorstel wasvan B & W, maar eenvoudig ter voldoening aan eenmotie van de raad'. 78Op 28 juni 1883 stemde de raad over de principielevraag of gas voortaan gemeentelijk moest wordengeëxploiteerd. Aan de stemverhouding (19-18) is inéén oogopslag te zien dat er binnen de raad nog steedszeer verschillend over het onderwerp werd gedacht.Niettemin was een meerderheid van de aanwezigenvóór gemeentelijke exploitatie en het was dus nietuitgesloten dat de raad tot aankoop van de NRG zoubesluiten. Vlak voordat daarover werd gestemd verlietenechter tien raadsleden de zaal. Negen van henwaren aandeelhouder van de NRG. Zij meenden,daartoe aangemoedigd door de pers, zich te moetenonthouden van stemming. Hun vertrek bracht eenverrassende wending in de besluitvorming, want deaankoop van de NRG werd afgewezen met 13 stemmenvoor en 14 tegen. 79Ondertussen zat de ICGA niet stil. In een aantalbrieven aan B & W en de gemeenteraad bekritiseerdezij de handelwijze van Van Weel c.s.: '... danziet men dezen met ongelijken weegschaal het regtbedeelend, ééne fabriek overladen met weldaden envan de ander meedogenloos het kapitaal vernietigen... dan ziet men hen de geheele stad omwoelen ...miljoenen voor de gemeente wagen in gevaarlijkenstrijd ter wille van een winst van ƒ 64.000 of wanneeralles meeloopt van ƒ 114.000 getrokken uit dehoge prijzen, betaald door diezelfde gasverbruikerswaarvan zij zo gaarne de nobele voorvechters willenschijnen'. 80Inderdaad liep de gemeente het risico, dat zijvoor het leggen van nieuwe gasbuizen de stratenopnieuw moest opbreken. Een waarschuwing wasdus wel op haar plaats, maar de felheid waarmeede ICGA van leer trok, sterkte de voorstanders vangemeentelijke exploitatie in de overtuiging, dat hetgasbedrijf een winstgevende onderneming was. Datdie overtuiging juist was, bleek opnieuw toen deICGA eind 1882 een prijsverlaging aankondigde.De gasfabrikant verklaarde zich bereid zijn prijsvoor particuliere afnemers te verlagen tot 7,5 centper m 3 , de winst op maximaal 10 procent te stellenen eventueel zelfs de NRG over te nemen. Vlakvoor de grote dag waarop de raad zou stemmen overde aankoop van de NRG verlaagde de ICGA haarprijs tot 7 cent per m 3 . In ruil voor een monopolieverklaarde het bedrijf ten slotte zelfs tot 6,5 cent perm 3 te willen zakken. 81Het goedkoopste gas in Nederland, dat van deUtrechtse gemeentelijke gasfabriek, was op datmoment 7 cent per m 3 . Omdat het er niet naaruitzag dat Van Weels gemeentelijke gasfabriek eenlagere prijs zou rekenen, schreef het 'RotterdamschNieuwsblad': 'Er zijn nu aanbiedingen gedaan, zoovoordelig, dat de gemeente door eigen exploitatiegeen voordeel meer kan behalen.' 82 De ICGAzag zelfs kans zo'n vijftienhonderd Rotterdammerste mobiliseren in een handtekeningenactie tegengemeentelijke exploitatie. 83383937-39