Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

1. Drie Gasfabrieken2728Het voorstel werd zonder noemenswaardige oppositieaangenomen. Twee jaar later, op 21 mei 1879,leverde de fabriek de eerste kubieke meters gemeentegas.52Particulieren betaalden op Feijenoord 10 centper m 3 (ICGA en NRG rekenden toen respectievelijk10,5 en 12,5 cent per m 3 ). Om verrekeningmet de gemeente mogelijk te maken werd ook voorde gemeente een prijs vastgesteld. De straatverlichtingen de gemeentegebouwen zouden voor 8 centper m 3 van gas worden voorzien (op de noordelijkeMaasoever rekenden ICGA en NRG respectievelijk6 cent en 11,5 cent per m 3 ). Om de klandizie van deNederlandsche Stoombootmaatschappij te verwervenmoesten scherpere prijzen worden vastgesteld. In1882 werd daarom een m 3 -tarief ingevoerd met eenglijdende schaal van 10 tot 6 cent. 53Het grootste deel van het potentiële verbruikdoor particulieren concentreerde zich op hetNoordereiland, dat van Feijenoord gescheiden wasdoor een vaarweg, de Koningshaven. Het makenvan een verbinding tussen het Noordereiland en degasfabriek op Feijenoord leverde zoveel technischeproblemen op, dat voor het Noordereiland tijdelijknaar een andere oplossing werd gezocht. De NRGwerd bereid gevonden gas te leveren tot de noordelijkeoprit van de toenmalig nieuwe Willemsbrug.Door middel van een gemeentelijke gasleidingover deze brug kon het Noordereiland tijdelijk gasbetrekken uit het NRG-gasnet op de noordelijkeMaasoever. 54Vanaf 1881 kreeg het Noordereiland gas vande gasfabriek Feijenoord. De gasleiding door deKoningshaven verbond het Noordereiland met deGemeente Gasfabriek op Feijenoord. De tijdelijkegasleiding over de Willemsbrug was niet meer nodig,maar als de nood aan de man kwam kon de NRGopnieuw bijspringen. Het is de gemeente en de particulieregasfabrikanten vrijwel zeker niet ontgaan,dat de rollen ook konden worden omgekeerd. Degemeentelijke gasfabriek op Feijenoord kon via diezelfdeleiding een deel van de noordelijke Maasoevervan gas voorzien. De Gemeente Gasfabriek opFeijenoord was een potentiële concurrent voor deICGA en de NRG geworden. De gemeentelijkeexploitatie van gas op de zuidelijke Maasoever vormdeeen dreigend vooruitzicht voor de particuliereexploitanten op de noordelijke Maasoever.DriehoeksverhoudingOp de Rotterdamse gasmarkt opereerden drie partijen:de gemeente, beide gasfabrikanten en departiculiere afnemers. Alle drie beschikten zij overmiddelen om hun belangen te behartigen. In dedriehoeksverhouding die hieruit resulteerde, nam degemeente verreweg de sterkste positie in.De gemeente was op de eerste plaats vergunningverleneren gaf in die hoedanigheid al dan niet toestemmingom gasbuizen in de gemeentegrond te leggen.Zonder medewerking van het gemeentebestuurwas het onmogelijk gas via gasbuizen te distribueren.De gemeente was op de tweede plaats grootverbruikeren had daardoor grote invloed op de keuze vande plaats waar de gasbuizen werden gelegd. In destraten waar het gemeentebestuur openbare verlichtingverlangde konden de particuliere afnemersdoorgaans ook beschikken over een aansluiting. Dezwakkere NRG kon zich tegenover de zoveel sterkereICGA handhaven dankzij het besluit van grootverbruikerRotterdam om de verlichting van de openbaregebouwen aan de NRG te gunnen.Het gemeentebestuur versterkte zijn positie tenslotte ook door een gemeentelijke gasfabriek tebeginnen. Daarmee konden de particuliere gasfabrikantendesnoods volledig buitenspel worden gezet.De onuitgesproken dreiging was voldoende om degasbedrijven tot gunstige voorwaarden te dwingen.Tegenover dit vertoon van macht konden departiculiere gasfabrikanten zich beroepen op hunvoorsprong op het gebied van kennis. Maar dievoorsprong was betrekkelijk. Aanvankelijk berusttede technische know-how slechts bij een kleinegroep mensen. Het aantal ingewijden groeide echtergestaag. Ook over kostprijs, verkoopprijs en winst-27-28