Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

2. De Gasquaestiezag ernaar uit dat elektriciteit op korte termijn hetexperimentele stadium zou ontgroeien en wie weeteen geduchte concurrent van gas zou blijken. In datgeval zou de gemeente, door de overname van deNRG, een kat in de zak kopen. Verscheidene raadsledenbetrokken de energiebron elektriciteit daaromin hun overwegingen.Op verzoek van de gemeenteraad 66 stelde B & Ween speciale commissie van onderzoek in, die zichzou buigen over dit vraagstuk, in relatie tot destichting van een gemeentelijke gasfabriek op denoordelijke Maasoever. De directeuren G.J. de Jonghvan Gemeentewerken en C.T. Salomons van deGemeente Gasfabriek op Feijenoord werden totlid van die commissie benoemd. Daarnaast werdendrie externe deskundigen aangetrokken: F. Philips,industrieel te Zaltbommel en enige tijd eigenaar vande gasfabriek aldaar, dr. H. IJssel de Schepper, directeurder stearinekaarsenfabriek te Gouda en A.J. vanEijndhoven, inspecteur der verlichting te Haarlem. 67De commissie verrichtte uitgebreid onderzoekin binnen- en buitenland , bezocht de NRG endiende op 23 september 1882 haar rapport in. Decommissieleden waren het erover eens dat beidecontracten het beste konden worden ingetrokken endat het voor de levering van goed en goedkoop gasbeter zou zijn als het gas op de noordelijke Maasoevervan één fabriek kwam. Op grond van onderzoekbij de NRG concludeerde de meerderheid van decommissie, dat de ligging en de inrichting van hetbedrijf geen beletsel hoefden te betekenen voor eeneventuele overname door de gemeente. De Jongh enSalomons vonden dat de gemeente de exploitatie vangas op de noordelijke Maasoever voor haar rekeningmoest nemen. De externe deskundigen waren alledrie voor een particuliere gasfabriek. Zij meenden dateen twintigjarig contract het beste aan de bedoelingzou beantwoorden.Ook ten aanzien van de toekomst van elektriciteitliepen de meningen uiteen. De elektriciteit ontwikkeltzich 'met reuzenschreden', en schijnt tot 'grotebesparing van kosten te leiden', stelden de externedeskundigen vast. Een gemeentelijke gasfabriek zoude betere en eventueel goedkopere elektrische verlichtingin de weg staan, 'immers de gemeente zouer dan financieel belang bij hebben de invoering vanelectrisch licht ... tegen te houden'.De Jongh 68 en Salomons waren daarentegen nietbevreesd voor de concurrentie door elektriciteit: 'Deelectriciteit zal wat de kosten betreft slechts in enkeleuitzonderlijke gevallen de strijd met het lichtgasaankunnen.' Ook verwachtten zij niet dat de ontwikkelingen toepassing van elektrische verlichtingbelemmerd zou worden door een gemeentelijkegasfabriek. 69Inmiddels was het raadslid Van Weel tot wethouderbenoemd. 70 Hij had het voorstel om de NRGaan te kopen ingediend en stond derhalve lijnrechttegenover zijn collega's in het college. Deze voeldenniets voor het plan van de nieuwbakken wethouder.Maar Van Weel zette door en het twistpunt kwamdaarom uitgebreid in de gemeenteraad ter tafel.Daar voerde Van Weel onder andere aan, dat ergeen goedkopere aandrijving voor de opwekking vanelektriciteit denkbaar was dan de gasmotor, dat Parijsen München weer gasfabrieken bouwden en dat dewetenschap ook ten aanzien van gas vooruitgangboekte.Hij kreeg bijval van zijn collega H. Sleurs, die deavond tevoren een voordracht had bijgewoond doordr. Bleekrode over het 'elektrische gloeilampstelsel'. 71Hij achtte de tijd niet ver meer 'dat, evenals men's morgens aan de deur komt vragen hoeveel flessenspuitwater voor het huishouden benoodigd zijn, menzal komen vragen hoeveel accumulators men voorelectrisch licht nodig heeft'. Hij zag elektriciteit alseen luxeartikel en verklaarde stellig: 'Ik vrees dieninvloed op de gasfabricage evenmin als dat ik vreesdat door het vermeerderd gebruik van spuitwateronze drinkwaterleiding overbodig wordt.' R. Thooft,tegenstander van gemeentelijke exploitatie, vond datde gemeente de strijd tussen gas en elektriciteit metbelangstelling kon gadeslaan, 'om zich later te scharenaan de zijde van de overwinnaar'. 72353635-36