Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

5. Anderhalve eeuw stadsgasgaskolenverhittinggaskolenruwgasnatte zuiveringdrogezuiveringgezuiverd steenkoolgasbijprodukt:cokesbijprodukten:teernaftaleenammoniakbijprodukt:zwavelhoudendeijzeraardeafwisselendinblazen vanlucht, stoomen olieverhittingcokesruwgasnatte zuiveringbijprodukt:teerdrogezuiveringgezuiverd watergasbijprodukt:zwavelhoudendeijzeraardeFig. 21. Schematische weergave van het produktieprocesvan steenkoolgas en watergas en de daarbij vrijkomendeprodukten.8384Na de Tweede Wereldoorlog zette de groei door.Naar aanleiding van de vondsten van aardgas, metname die bij Slochteren (1959), werd de produktievan stadsgas in betrekkelijk korte tijd beëindigd.Een cocktail van gassenDe term stadsgas slaat voor wat betreft Rotterdamop drie soorten gas: steenkoolgas, watergas en katalytischomgevormd gas. 224 De produktie van steenkoolgasis het oudst. Vrijwel de gehele negentiendeeeuw produceerden de Rotterdamse gasfabriekenalleen dit type gas. Door steenkool in ovens te verhittenkomt gas vrij, dat na afkoeling en zuiveringbruikbaar is als stadsgas.Watergas werd in Rotterdam vanaf 1898 geproduceerd.De Gemeente Gasfabriek Feijenoord leverdein dat jaar de eerste kubieke meters watergas. DeGemeente Gasfabriek Oostzeedijk werd enkele jarenlater uitgerust met een installatie voor watergas(1902) en de fabriek aan de Keilehaven nam vanaf1914 deel aan de watergasproduktie. Watergas wordtgemaakt door cokes (= ontgaste steenkool) in ovenste verhitten en daarna stoom over de gloeiendhetemassa te spuiten.De calorische waarde van watergas is een stuk lagerdan die van steenkoolgas, maar het produkt kan naarbelieven worden verrijkt, door naast stoom olie in tespuiten (=carbureren), dan wel propaan of butaantoe te voegen (=koude carburatie). Vanaf 1953 kochthet Gemeente-Energiebedrijf Rotterdam raffinaderijgasvan de Bataafsche Petroleum Maatschappij,later ook van Caltex. Dit hoogwaardige gas waszeer geschikt voor de verrijking van het stedelijkewatergas. 225 Daarnaast werden grote hoeveelhedenaardoliegas uit de velden van Rijswijk, Pijnacker enIJsselmonde aangekocht (1958). Ook dit gas werdbenut om de calorische waarde van het watergas opte krikken.In de jaren vijftig experimenteerde het GEB meteen installatie voor het katalytisch omvormen van hetaangevoerde raffinaderij- en aardoliegas. Deze derdevorm van stadsgasproduktie werd in Rotterdam instadsgas(x 1 miljoen m 3 )250200150100500steenkoolgaswatergaskatalytisch omgevormd gas1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970Fig. 22. De hoeveelheden steenkoolgas, watergas en katalytisch omgevormdgas, afgeleverd door de Rotterdamse gemeentelijke gasfabrieken(1885-1968).83-84