Licht op het GEB - Jan van den Noort homepage

4D e ElectriciteitsquaestieTien jaar lang traineerde het Rotterdamse gemeentebestuur de introductievan particuliere elektriciteitscentrales. Initiatieven op dat terrein liepenstuk op de overtuiging dat de gemeentegasfabriek moest worden beschermdtegen concurrenten. Toen die gemeentelijke politiek haar geloofwaardigheidverloor, zat er voor het gemeentebestuur niets anders op dan zelf spijkersmet koppen te slaan. In eerste instantie ging men daarbij zeer omzichtig tewerk en hield men het bij enkele bescheiden pogingen, die niet veel risico'sopleverden. Vanaf het moment dat het gemeentebestuur zich de mogelijkhedenvan elektriciteit voor het havenbedrijf realiseerde, veranderde dehouding in de 'electriciteitsquaestie' radicaal. 175Centrale LeeuwenlaanBurgemeester Vening Meinesz stelde de gemeenteraadgerust: de levering van elektriciteit door degemeente was in 'zeer ernstige studie'. De directeurvan de Gemeente Gasfabriek, Th. van Doesburgh,had daartoe het initiatief genomen. De elektriciteitstentoonstellingte Parijs en het uitgebreide rapportdat Cramer en Van Cappelle daarover schreven haddenhem overtuigd van de noodzaak een gemeentelijkeelektriciteitscentrale te ontwerpen. Op 31maart 1890 presenteerde hij zijn plan aan de commissievoor de Gasfabrieken. 176Van Doesburgh, die ruggespraak had gehoudenmet directeur van Gemeentewerken De Jongh, 177benadrukte in zijn plan, dat de gemeente naastgas ook het elektrisch licht in eigen beheer moestnemen. De argumenten om de gaslevering gemeentelijkte maken golden in nog sterkere mate voorelektriciteit. Van Doesburgh noemde de moeilijkhedenbij het regelen van een vergunning, de winstendie volgens hem ten goede moesten komen aan hetalgemeen belang én de noodzaak om beide wijzenvan verlichten in één hand te houden. Door zelf eencentrale te bouwen bood de gemeente het publiekeen waarborg tegen misbruik van monopolieposities.Volgens Van Doesburgh moest een gemeentelijkeelektriciteitscentrale de hele bebouwde kom vanRotterdam van elektriciteit voorzien.Van Doesburgh wilde de keuze van het systeemoverlaten aan 'de groote firma's', maar in zijnvoorstel schreef hij niettemin toe naar een gelijkstroomcentrale.Het advies van zijn elektriciteitsmanVan Cappelle om te kiezen voor een wisselstroomcentralemet transformatoren, legde hij naast zichneer. Gelijkstroomcentrales hadden toen slechts eenbereik van ongeveer 1 kilometer, terwijl met wisselstroomeen veel groter bereik mogelijk was.Met die ene kilometer was Van Doesburgh echtermeer dan tevreden. Hij eiste weliswaar de hele komvan de gemeente op, maar voorlopig was hij niet vanplan die ook werkelijk helemaal van elektriciteit tevoorzien. Om de potentiële concurrenten van zijngasfabriek buiten de deur te houden presenteerde hijeen plan dat vijf centrales omvatte, maar het was zijnbedoeling om voorlopig slechts één van die centraleste bouwen.Vanuit een centrale aan de Leeuwenlaan 178 zou deAcademie voor Beeldende Kunsten en TechnischeWetenschappen aan de Coolvest elektrisch lichtkunnen betrekken. De leeszalen van de Academiewaren volgens Van Doesburgh verlegen om elektrischlicht. Ook het Handelskwartier had grote656665-66