Geschiedenis Magazine 3 2024

6
Albertine Agnes met haar kinderen Amalia, Hendrik Casimir II en Sophia
Hedwig (1668, door A.L. van den Tempel, Fries Museum).
de vergadering van de vertegenwoordigers in de Staten bij en
bemoeide zich met politieke en militaire benoemingen. Ze trad in
feite op als regentes.
Haar daadkracht had ze vooral nodig in het Rampjaar 1672, toen
de Republiek van alle kanten tegelijk werd aangevallen. Friesland
dreigde ingenomen te worden door de bisschop van Münster. Er
heerste grote onvrede dat de Friese Staten geen actie ondernamen
en Albertine Agnes besloot de leiding te nemen. Ze eiste een
vergaand defensieplan waarin een waterlinie en het uitbreiden
van verdedigingswerken waren opgenomen, en stelde daartoe
een memorie op.
Het lukte Albertine Agnes om haar (minderjarige) zoon te laten
benoemen tot stadhouder en kapitein-generaal van Friesland.
Wettelijk bezat Hendrik Casimir nu de macht, in werkelijkheid
berustte die bij haar, omdat hij nog zo jong was. Ze mobiliseerde
de burgerbevolking en oefende grote invloed uit op de interne
hervormingen die de rust onder de ontevreden Friezen moesten
herstellen. Het plan dat de Friese legerleider Johan Maurits uiteindelijk
en met succes in 1672 in werking stelde tegen de troepen
van Münster was gebaseerd op haar memorie. Haar diplomatieke
hulp bij het verkrijgen van toestemming bij de Friese Staten hiervoor
bleek onontbeerlijk.
Albertine Agnes heeft als de facto legerleider de val van Friesland
voorkomen, en speelde daarmee een grote rol in het behoud van
de Republiek in 1672. De prinses van Oranje had de oorlog en
de binnenlandse onrust slim gebruikt door als semi-stadhouder
boven de partijen te gaan staan. Mede daardoor vestigde ze in
Friesland een vrijwel soeverein, erfelijk stadhouderschap. Als
eerste regentes legde ze bovendien de basis voor generaties
regentessen na haar.
32
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI 2024