Geschiedenis Magazine 3 2024

de moessonwinden de Indische Oceaan
over. Er was in Bactra ook Chinese zijde te
krijgen, die via India werd geïmporteerd.
Zhang Qian merkte dat er veel vraag naar
was en opperde dat de keizer het zelf naar
Centraal-Azië kon exporteren om zo zijn
invloed uit te breiden. Op die manier kon
hij toch nog bondgenoten winnen en was
de missie niet helemaal voor niets geweest.
Het bezoek van Zhang Qian wordt wel
beschouwd als het begin van de Zijderoute.
Uit zijn eigen verslag blijkt echter dat er
in het Midden-Oosten al een uitgebreid
netwerk aanwezig was van allerlei handelsroutes,
die soms al duizenden jaren
oud waren en in de loop der eeuwen met
elkaar verstrengeld waren geraakt. De grote
steden in Mesopotamië, het Nijldal en het
Indusdal vormden de motor achter dit
handelsnetwerk. Hier ontstond al vroeg een
grote vraag naar vele soorten goederen die
elders gewonnen of geoogst werden. Denk
bijvoorbeeld aan bouwmaterialen als hout
en steen, metalen als brons en tin, edelmetalen
als zilver en goud, edelstenen als lapis
lazuli en carneool en andere luxegoederen
waaronder wierook en specerijen.
Pax Persica
De vraag naar zulke waardevolle goederen
bevorderde de handel, maar leidde ook
vaak tot oorlogen. Zo organiseerden de
Akkadische koningen Sargon (r. 2326-2270
v. Chr.) en Narām-Sîn (2246-2210 v. Chr.)
gewelddadige expedities naar het Cederwoud
(Syrië) en de Zilverbergen (Turkije)
om daar hout en zilver buit te maken. In de
Late Bronstijd (1600-1200 v. Chr.), onderwierpen
de Egyptische farao’s de vorsten
van Kanaän om de handelsroutes naar
Mesopotamië en Anatolië veilig te stellen
en annexeerden ze het koninkrijk Kush
om de handel met sub-Saharaans Afrika
te bevorderen. In het eerste millennium
v. Chr. brachten de koningen van Assyrië
en Babylonië grote delen van het Midden-
Oosten onder hun heerschappij en konden
ze waardevolle goederen als tribuut of
belasting opeisen.
De Pax Persica maakte hier een eind aan:
door de opkomst van het Perzische Rijk
(550-330 v. Chr.) kwam een langdurige
vrede in de regio tot stand en kon de
langeafstandshandel pas echt opbloeien.
De Perzische koningen smeedden een
enorm gebied aaneen tot één wereldrijk.
Het strekte zich uit van de Middellandse
Zee tot aan de Indische Oceaan en tot diep
in Centraal-Azië. Kooplieden konden nu
veilig en eenvoudig door het hele Midden-
Oosten reizen en dit was bevorderlijk voor
de uitwisseling van goederen en ideeën.
De Perzische koningen stimuleerden de
oplevende langeafstandshandel door langs
bestaande karavaanwegen herbergen
op te richten die één dagreis van elkaar
verwijderd waren. Hier konden reizigers
overnachten en van paard wisselen. Ze
legden ook forten aan met garnizoenen
die de wegen vrij moesten houden van
struikrovers. Reizigers dienden weliswaar
tol te betalen op deze ‘Koninklijke Wegen’,
maar kregen daar een veilig handelsnetwerk
voor terug.
Boodschappen betalen met zilver
De langeafstandshandel stimuleerde de
opkomst van een markteconomie. Deze
ontwikkeling werd bovendien gefaciliteerd
door het toenemende gebruik van zilver
als betaalmiddel. De Perzische koningen
speelden hier een belangrijke rol in. Zij
zochten voortdurend naar nieuwe manieren
om van de handel en de nijverheid in
hun rijk te profiteren en tolheffing was daar
maar één onderdeel van. Hun voornaamste
inkomstenbron was het jaarlijkse tribuut
dat ze door de satrapen (gouverneurs)
lieten innen: deels in de vorm van waardevolle
goederen die in het rijk te krijgen
waren, maar gaandeweg ook steeds vaker
in de vorm van zilver en goud. Bovendien
konden de Perzische koningen hun onderdanen
oproepen om mee te helpen bij hun
bouwprojecten. Dit werd ook gezien als een
vorm van belasting. De corveearbeiders
B
De Perzische koning Darius I ontving jaarlijks
tribuutbetalingen uit handen van afgezanten
van de door zijn leger veroverde gebieden. Die
delegaties zijn met hun geschenken afgebeeld
langs een trap naar de Grote Audiëntiezaal (de
Apadana) van het paleis in Persepolis waartoe
Darius de opdracht had gegeven. Het was de
administratieve en ceremoniële hoofdstad van
zijn rijk (afbeeldingen Wikimedia Commons).
A. Afgezant uit de Indusvallei met goud.
B. De Lydiers presenteren naast schalen en
bokalen ook een strijdwagen inclusief twee
paarden.
C. De Meden brengen onder meer schalen, een
zwaard en ringen mee.
A
18
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI 2024