Geschiedenis Magazine 3 2024

SPECIAL WO II
Impressie van de
gevechten bij Monte
Cassino door ooggetuige
Peter McIntyre, die
bij de Nieuw-Zeelandse
troepen was ingedeeld
als ‘war artist’ (Wikimedia
Commons).
aanvankelijk voorspoedig. De inname van
Rome is het doel: dit zou een belangrijke
symbolische overwinning zijn, als
eerste vijandelijke hoofdstad. Snel blijkt
dat dit niet binnen afzienbare tijd zal
lukken. Het Britse Achtste Leger rukt op
langs de Adriatische Zee en het Amerikaanse
Vijfde langs de westkust, maar
de fanatieke Duitse tegenstand vertraagt
de opmars. In de laatste maanden van
1943 ontstaat zware strijd bij elke nieuwe
Duitse verdedigingslinie. De geallieerde
vuurkracht breekt ze op den duur, waarop
de Duitsers zich een stukje terugtrekken.
Bij de volgende linie begint het hele
proces opnieuw.
Kesselring gebruikt deze strategie om
tijd te winnen: hij moet de hoofdverdedigingslinie
op orde zien te krijgen. Hij
laat dwangarbeiders bunkers bouwen
en prikkeldraad en antitank-obstakels
aanleggen. Gebruikmakend van het landschap
worden ‘killingzones’ gecreëerd
waar niemand ongeschonden door kan,
met mitrailleurs, mortieren en anti-tankkanonnen.
De zogenoemde Gustav-linie
loopt dwars door de ‘laars’ op ongeveer
130 kilometer ten zuiden van Rome en
moet volgens Kesselring ‘de formidabelste
worden in Europa, zodat de geallieerden
hun tanden erop breken’.
Midden in de linie ligt Monte Cassino,
waar een grote abdij bovenop een berghelling
staat. Vanuit de abdij is de hele
vallei te overzien, militair een strategisch
punt. De kostbare historische manuscripten,
wiegedrukken, documenten en schilderijen
uit de bibliotheek – de abdij is in
de 6de eeuw gesticht door de grondlegger
van de benedictijner orde Benedictus van
Nursia – zijn in het najaar al samen met
de meeste monniken naar het Vaticaan
in Rome getransporteerd (waar sommige
kunstwerken worden ingepikt door kunstliefhebber
Hermann Göring).
De opmars komt
vanwege het zware
winterweer tot
stilstand
Begin december lukt het de Britten aan
de oostkust toch om de Gustav-linie te
doorbreken, maar de opmars komt vanwege
het zware winterweer tot stilstand.
Ondanks verwoede aanvallen van hun
Amerikaanse collega’s aan de westkust
ontstaat een impasse.
Omzeilingsplan
Dan geeft het geallieerde opperbevel
in januari 1944 zijn fiat aan een simpel
omzeilingsplan dat moet beginnen met
een landing in vijandelijk gebied ten
noorden van de Gustav-linie, bij Anzio.
Men verwacht dat Kesselring zal reageren
door troepen te onttrekken aan de
Gustav-linie, waardoor deze makkelijker
te doorbreken is. Mocht hij niet happen,
dan kunnen de geallieerden vanuit
Anzio oprukken naar Rome en zo tevens
de Duitsers in het zuiden afsnijden. De
Amerikaanse generaal John Lucas krijgt
de leiding.
Op 22 januari slaagt de geallieerde
landing bij Anzio. De voorzichtige Lucas
besluit, vanwege zijn geringe strijdmacht,
om het bruggenhoofd eerst te stabiliseren
voor hij een uitbraak doet wat Kesselring
de tijd geeft in actie te komen. Binnen
enkele dagen krijgen de Duitse gelederen
versterking van 40.000 man die ijlings uit
Joegoslavië, Duitsland en Frankrijk worden
aangevoerd. Wanneer Lucas probeert
uit te breken, stuit hij dan ook op zwaar
verzet. Het verrassingseffect is verloren.
Churchill, die sterk in het plan geloofde,
merkt tijdens een vergadering met generaals
teleurgesteld op: ‘In plaats van een
wilde kat op de kust te slingeren, kregen
we een gestrande walvis’. Vier maanden
lang worden de geallieerde troepen in
hun enclave bij Anzio belaagd.
Monte Cassino
Tegelijkertijd begint de slag om Monte
Cassino. Omdat de opmars aan de
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI 2024 45