Geschiedenis Magazine 3 2024

hoogtepunt van haar loopbaan als staatsvrouw was in 1607-1608,
tijdens de onderhandelingen voorafgaand aan het Twaalfjarig Bestand
(de tijdelijke wapenstilstand tussen de Republiek en Spanje
die in 1609 inging). Toen deze dreigden vast te lopen, moest
Louise erbij komen. Ze wist stiefzoon Maurits uiteindelijk te overtuigen
van de noodzaak om vrede te sluiten. En passant sleepte ze
er nog een aantal financiële voordelen voor de Oranje-Nassaus uit.
5 Isabelle Clara Eugenia van Spanje (1566-1633)
Van ‘Infante’ Isabella, vorstin en landvoogdes van de Zuidelijke
Nederlanden, bestaat het beeld dat zij het bestuur overliet aan
haar echtgenoot, aartshertog Albrecht van Oostenrijk. Niets is
minder waar. Isabella was dé spil in de betrekkingen tussen het
hof in Madrid, politici én bevolking in de Zuidelijke Nederlanden.
Op kritieke momenten was zij het die de spanning tussen de
verschillende partijen verhielp.
Isabella was de dochter van koning Filips II van Spanje en diens
derde vrouw Elisabeth van Valois. Haar vader betrok haar al vroeg
bij staatszaken, omdat ze lange tijd de enige troonopvolgster leek
te zijn. Haar inbreng in zijn beleid was groot; vooral de laatste ja-
Aartshertogin Isabella in haar habijt van de orde der Clarissen (eerste helft
17de eeuw, prent naar schilderij van Rubens, Rijksmuseum Amsterdam).
ren van zijn regering volgde Filips vaak haar advies. Hij benoemde
haar in 1598 samen met echtgenoot Albrecht tot soevereine
vorsten van de Zuidelijke Nederlanden.
Volgens tijdgenoten deed de aartshertog niets zonder zijn
vrouw in te lichten en vroeg hij haar in alle kwesties om advies.
Isabella onderhield goede contacten met de machtigste factie
aan het hof in Madrid. De eerste jaren van hun regeerperiode
woedde de strijd met de opstandige Republiek en Isabella genoot
meer gezag bij het leger dan haar man, die weinig militair
talent bezat. Ze kreeg bijvoorbeeld voor elkaar dat de soldaten
soldij kregen zodat zij niet gingen plunderen, wat weer negatief
op het hof zou afstralen. Isabella was geliefder dan de afstandelijke
Albrecht, ook door haar barmhartigheid en besluitvaardigheid.
Ze speelde een centrale rol in het populariteitsoffensief
van de Habsburgers.
Isabella speelde als mecenas een sleutelrol in de grote economische
voorspoed en culturele bloei die tijdens het Twaalfjarig
Bestand (1609-1621) ontstond. Na de dood van Albrecht in
1621 nam ze het habijt op en trok ze zich terug uit het wereldlijke
leven, maar bleef landvoogdes. Ook in haar eentje bleef
haar politieke en diplomatieke invloed groot: neef Filips IV, koning
van Spanje, vroeg haar regelmatig om politiek en militair
advies.
Isabella was geliefder dan de
afstandelijke Albrecht, ook
door haar barmhartigheid en
besluitvaardigheid. Na zijn dood
in 1621 nam ze het habijt op, maar
bleef landvoogdes
5
6 Albertine Agnes (1634-1696)
Albertine Agnes van Oranje-Nassau kan gezien worden als stammoeder
van de huidige Oranje-Nassaus: die stammen in rechtstreekse
lijn van haar af én ze nam als eerste stadhoudersvrouw
het regentschap op zich. Ze was de vijfde dochter van Frederik
Hendrik van Oranje-Nassau en Amalia van Solms. Ze trouwde in
1652 met achterneef Willem Frederik van Nassau-Dietz, stadhouder
van Friesland, Groningen en Drenthe.
Na twaalf jaar huwelijk overleed haar echtgenoot en werd
Albertine Agnes benoemd tot voogdes van haar minderjarige
zoon Hendrik Casimir II. In de praktijk trok Albertine Agnes meer
macht naar zich toe. Direct na de dood van haar echtgenoot
nam ze zijn politieke netwerk over en oefende steeds meer bevoegdheden
uit die toekwamen aan de stadhouder: ze woonde
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI 2024 31