Geschiedenis Magazine 3 2024

1
2
Het Griekse karakter van
Poseidonia
Grieken uit de legendarisch rijke en
decadente plaats Sybaris stichtten
omstreeks 600 v.Chr. een nieuwe
stad op het westelijke Italische vasteland
– zoals in die periode op allerlei plaatsen Griekse kolonies
verschenen. De locatie van Poseidonia, ‘stad van Poseidon’, was
goed gekozen: een min of meer rechthoekig kalkplateau aan een
baai in een vruchtbaar gebied, dat doorsneden werd door kleine
riviertjes die ontsprongen in de bergen ten oosten van de vlakte.
Ten noorden van de rivier Silaris (nu de Sele) woonden Etrusken,
in de bergen rondom de vlakte en verder naar het zuiden leefden
Italische volken, waarvan de Lucaniërs de belangrijkste werden.
Behalve de kolonisten uit Sybaris trok Poseidonia waarschijnlijk
ook mensen uit de omgeving aan, en immigranten uit andere
delen van Griekenland.
De bewoners ontwikkelden zich nadat de hutten en tenten van
de eerste fase vervangen waren door stadswoningen naar alle
waarschijnlijkheid tot ‘Ackerbürger’, om een term van de Duitse
socioloog Max Weber te gebruiken: burgers die een stuk land bezaten
en bewerkten, maar in de stad woonden en daar deelnamen
aan het stedelijke politieke en culturele leven.
Het Griekse karakter stond voorop: omstreeks 550 v.Chr. verrezen
twee machtige tempels voor de godin Hera, echtgenote van oppergod
Zeus, een in de stad en een erbuiten, aan de Sele. Deze
laatste moest de Griekse aanwezigheid in dit grensgebied markeren.
Grote zandstenen reliëfs lieten de heldendaden van Heracles
zien, aangevuld met andere hoogtepunten uit de Griekse mythologie
en de Trojaanse Oorlog. Zo’n vijftig jaar later kwam er een
tempel voor Pallas Athena, en rond 450 v.Chr. kwam de grootste
tempel van de stad gereed, opnieuw aan Hera gewijd. Meer dan
driekwart van de stad is nog niet opgegraven. Dit jaar is een kleine
tempel aan de zeekant gevonden, die mogelijk van Poseidon is,
maar dat wordt nog onderzocht.
Andere gebouwen uit de Griekse periode zijn het ekklesiasterion
en het heroön. In het ekklesiasterion werden politieke besluiten
1. Bronzen votiefbeeldje, gewijd aan Athena, 500-475 v.Chr., uit Paestum.
De inscriptie luidt: ‘Phillo, de dochter van Charmylides, wijdt een tiende
(van de oogst) aan de godin Athena’. Collectie Staatliche Museen zu
Berlin – Antikensammlung, inv. misc. 7429. © Foto Johannes Kramer.
2. Wandschildering uit Lucaans graf (pleisterwerk op travertijn, 4de eeuw
v.Chr., uit Tomba del 1937 Andriuolo, Paestum. Collectie Parco Archeologico
di Paestum e Velia / Italian Ministry of Culture, 5007. © Foto:
Massimiliano Marino.
3. Marmeren fries met oorlogstrofeeën,1ste eeuw, uit Campanië. Collectie
Staatliche Museen zu Berlin - Antikensammlung SK 958 a. © Foto: Johannes
Laurentius.
4. Marmeren beeld van Hera, eind 4de-begin 3de eeuw v.Chr., uit Heraheiligdom
bij rivier de Sele, Paestum. Collectie Parco Archeologico di
Paestum e Velia / Italian Ministry of Culture’, 226541. © Foto: Massimiliano
Marino.
genomen. Het bood plaats aan zo’n 1500 personen. In het heroön
zou de mythische stichter van de stad begraven liggen. Er is
geen lichaam in het gebouw gevonden, wel acht stuks bronzen
vaatwerk waarin een cannabis-houdende stof werd aangetroffen.
Welke rituelen hierbij hoorden, is in de nevelen der geschiedenis
gehuld.
Waarom was Hera zo populair? Ze was de beschermgodin van de
vruchtbaarheid, van land én mens. In Poseidonia wordt zij vaak afgebeeld
met een granaatappel in de hand, bij uitstek een symbool
van fertiliteit. Andere beeldjes tonen haar als zogende moeder en
als strijdende godin; zij had in Poseidonia kennelijk een scala aan
taken die de gelovigen aan haar toevertrouwden. Naast Hera en
Athena werd vlak buiten de stad ook Aphrodite vereerd, de godin
3
4
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI 2024 53