You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
De tweede mens die een inenting tegen rabiës<br />
kreeg, in oktober 1885, was een 15-jarige herder<br />
uit de Jura genaamd Jean-Baptiste Jupille. Hij<br />
had kinderen beschermd tegen een dolle hond<br />
en was toen zelf gebeten. Op de ingekleurde<br />
19de-eeuwse prent zien we Pasteur toekijken<br />
hoe een assistent het werk doet. Daarnaast een<br />
foto van een standbeeld van de heroïsche Jupille<br />
in het Institut Pasteur te Parijs.<br />
HONDSDOLHEID<br />
landen, of op de Balkan. Nog steeds<br />
sterven er wereldwijd zo’n 50.000 mensen<br />
per jaar aan rabiës, vooral in Zuid-Azië<br />
en Afrika. In de meeste andere delen van<br />
de wereld is het virus min of meer onder<br />
controle, al duikt het nog regelmatig op<br />
bij wilde dieren, zoals vossen en marters.<br />
Door klimaatverandering, de exploitatie<br />
van het platteland en door verdrijving,<br />
trekken echter steeds meer zoogdieren<br />
naar de stad, van vossen en wasberen<br />
tot wilde zwijnen. In 2012 voorspelde de<br />
virusdeskundige en wetenschapsjournalist<br />
David Quammen al dat er een tijdperk<br />
van epidemische zoönosen aankwam, en<br />
zijn voorspelling leek met de coronapanvoor<br />
wetenschappelijke marteling.<br />
Hij werd een symbool van<br />
dierenleed.<br />
Het valt op dat de autoriteit<br />
van de medische wetenschap,<br />
net zoals nu, sterk<br />
in twijfel werd getrokken.<br />
De keuze voor vaccinatie<br />
zou ‘subjectief’ zijn en tegenstanders<br />
meenden dat hete<br />
stoombaden of zelfs rituelen<br />
met hondenhaar veel effectiever<br />
waren. Herkenbaar is<br />
het veelgebruikte argument<br />
dat politiek en media<br />
het gevaar van hondsdolheid<br />
alleen maar overdreven, opdat<br />
kwaadaardige laboranten het<br />
Pasteur-vaccin beter konden<br />
verspreiden en verkopen.<br />
De dierlijke stad<br />
Vaccinatie bleek een adequaat<br />
middel om rabiës te bestrijden,<br />
maar daarmee was de<br />
maatschappelijke discussie<br />
over de rondlopende<br />
straathonden nog<br />
niet afgelopen. De<br />
bezwering van het<br />
stadse hondengevaar<br />
vergde een grotere<br />
mate van overheidsingrijpen<br />
en maatschappelijke ordening die pas in<br />
de 20ste eeuw tot stand kwam. Loslopende<br />
honden kunnen functioneren<br />
als graadmeter van welzijn en welvaart<br />
van een samenleving. Wanneer gezinnen<br />
kleiner worden, arbeidsomstandigheden<br />
verbeteren en publieke hygiëne<br />
toeneemt, ruimen de zwerfhonden vrij<br />
snel het veld. Een van de eerste landen<br />
waar dat gebeurde en waar rabiës werd<br />
bedwongen, is Nederland. Toch verdwenen<br />
de straathonden in Europa nooit<br />
helemaal, zeker niet in gebieden waar<br />
staat en samenleving het bij vlagen zeer<br />
moeilijk hebben, zoals in mediterrane<br />
Musée Carnavalet, Parijs.<br />
demie in 2020 uit te komen. De antrozoötische<br />
stad is, kortom, nooit verdwenen.<br />
Nieuwe confrontaties tussen mens en<br />
dier zullen niet uitblijven.<br />
Guido van Hengel is schrijver en historicus.<br />
In 2021 publiceerde hij het boek Roedel (Van<br />
Oorschot), een geschiedenis van mensen en<br />
straathonden in voormalig Joegoslavië.<br />
VERDER LEZEN<br />
f Jessica Wang, Mad Dogs and Other<br />
New Yorkers. Rabies, Medicine and Society<br />
in an American Metropolis, 1840-1920,<br />
Johns Hopkins University Press, 2019<br />
f Ben Wilson, Stadsjungle. De natuur en<br />
stad van het stenen tijdperk tot de klimaatcrisis,<br />
Spectrum, 2023<br />
Foto Shutterstock.<br />
<br />
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI <strong>2024</strong> 59
Change language