Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DJOEKE VAN NETTEN<br />
Gewone Amsterdammers<br />
Bob Pierik, Zo veel leven voor de deur. Een<br />
geschiedenis van alledaags Amsterdam in de<br />
zeventiende en achttiende eeuw (Amsterdam<br />
2023) Meulenhoff, 253 blz., € 26,99<br />
Een boek dat de straat op gaat. We ontmoeten<br />
‘de gewone Amsterdammer’, belooft<br />
historicus Bob Pierik in zijn inleiding. Bij<br />
nader inzien blijkt die gewone Amsterdammer<br />
trouwens helemaal niet altijd gewoon:<br />
we zijn getuige van allerlei fascinerende<br />
ontmoetingen in de 17de- en 18de-eeuwse<br />
straten, steegjes, havens, deuropeningen en<br />
stadsmuren. Op basis van het archief van de<br />
secretaris van de hoofdofficier schetst Pierik<br />
een anekdotisch en zeer leesbaar beeld van<br />
ruzies en conflicten in de vroegmoderne<br />
stad. Aan het eind noemt Pierik zorg, geluk<br />
en vriendschap: vast ook in Amsterdam te<br />
vinden, maar niet in de door hem bestudeerde<br />
bronnen. Die komen namelijk uit een<br />
soort politiearchief, wat maakt dat het beeld<br />
dat van vroegmodern Amsterdam blijft<br />
hangen nogal negatief is. Er werd geklaagd,<br />
geroddeld, geschreeuwd, gescholden,<br />
geslagen, gevochten en verkracht. Desondanks<br />
(of juist daardoor?) is dit boek zeer<br />
de moeite waard. Er zijn waarschijnlijk geen<br />
bronnen waarin we zo dicht op het dagelijks<br />
leven van de Amsterdammers komen; hun<br />
boodschappen, werk, huishoudens, vervoersmiddelen<br />
en<br />
seksleven (oftewel<br />
hun ‘vleselijke<br />
conversatie’, zoals<br />
het in de bronnen<br />
heet). Op<br />
andere gebieden<br />
is het boek juist<br />
helemaal niet<br />
eenzijdig, onder<br />
meer door het<br />
presenteren van<br />
vele verhalen over<br />
mannen én vrouwen. Die laatste waren in<br />
Amsterdam ook in de meerderheid, en dat<br />
komt hier – in tegenstelling tot veel andere<br />
geschiedschrijving over deze periode –<br />
mooi naar voren. Pierik toont hoe de realiteit<br />
een levendig contrast vormde met bijvoorbeeld<br />
de huwelijksadviezen van Cats en de<br />
huiselijke schilderijen van Vermeer.<br />
Door middel van overzichtelijke kaartjes en<br />
verwijzingen naar het huidige Amsterdam<br />
zijn de verhalen voor iedereen die de stad<br />
een beetje kent goed te plaatsen. Een uitgebreid<br />
kleurenkatern in het midden biedt<br />
vele afbeeldingen waarop ik bij wijze van<br />
spreken met duim en wijsvinger zou inzoomen.<br />
Wat wél kan, is met een QR-code het<br />
onderliggende proefschrift (in academisch<br />
Engels) raadplegen en – nóg leuker – een<br />
stadswandeling maken. Pierik beschrijft een<br />
mooie route van zo’n anderhalf uur, met een<br />
groot aantal verwijzingen naar de personen<br />
uit het boek.<br />
Tromps vlaggenschip<br />
Graddy Boven, Aemilia. Vlaggenschip van Maarten Tromp<br />
(Zutphen 2023) WalburgPers Lanasta, 88 blz., €22,99<br />
Origineel en goed uitgewerkt idee: niet<br />
een zeeslag of een zee-‘held’ centraal stellen,<br />
maar een schip. Maritiem historicus<br />
Graddy Boven volgt de Aemilia vanaf de<br />
bouw in 1632 in Rotterdam tot haar sloop<br />
twee decennia later in Napels. Hoewel<br />
er veel omheen wordt verteld, over bijvoorbeeld het leven<br />
aan boord en de admiraliteit in de 17de eeuw, blijft de Aemilia<br />
constant centraal staan en dat is fijn voor de lezer. Een belangrijk<br />
deel van het boek beslaat de zeeslag bij Duins in 1639, maar ook<br />
daarvoor en daarna overleefde dit schip verschillende zeeën,<br />
bemanningsleden en tegenstanders. Het boek heeft een fijn<br />
vierkant formaat en is zeer rijk geïllustreerd, maar oogt door<br />
de vele kleine afbeeldingen en grote variatie aan lettertypes,<br />
-groottes en kleurgebruik soms wat rommelig.<br />
Verboden liefde<br />
Bert Koene, Hoop van u te dromen. De<br />
verboden liefde van jonkvrouw Maria van<br />
Wassenaer (Zutphen 2023) Walburg Pers,<br />
126 blz., €20,-<br />
Als het verhaal van Maria van Wassenaer<br />
(1618-ca. 1655) een film was geweest, was<br />
het te ongelooflijk voor woorden geweest.<br />
De bronnen tonen echter hoe het er in<br />
de 17de eeuw daadwerkelijk aan toe kon<br />
gaan. Maria wilde – onder haar stand –<br />
trouwen met ene Wolf Saltzer en haar familie<br />
deed alles om dat te voorkomen. Maria<br />
werd zonder proces meermaals gevangengezet,<br />
in verschillende huizen, kastelen en<br />
zelfs op een schip. Toch wist zij met Wolf<br />
contact te houden (we lezen over brieven<br />
geschreven met haar eigen bloed) en<br />
meerdere keren te ontsnappen. Het leidde<br />
tot rechtszaken in zowel Holland als Gelre.<br />
Op basis daarvan en het familiearchief<br />
heeft Bert Koene op zeer lezenswaardige<br />
wijze het verhaal van Maria’s verboden<br />
liefde geconstrueerd. Voor wie wil weten<br />
hoe het afloopt: lees Hoop van u te dromen.<br />
Of kijk uiteindelijk de film, de basis voor<br />
een script ligt klaar.<br />
74<br />
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI <strong>2024</strong>
Change language