You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
vierde en laatste grote offensief bij Monte<br />
Cassino dat op 11 mei 1944 begint, leidt<br />
tot het terugtrekken van de Duitsers.<br />
Trots hijsen Polen op 18 mei na zware<br />
man-tot-man-gevechten hun vlag op de<br />
kloosterruïne.<br />
Grimmig schouwspel<br />
De dag erop beschrijft de Britse majoor<br />
Hardy Parker in zijn dagboek het voormalige<br />
strijdtoneel vanuit het kapotgeschoten<br />
stadje: ‘Alle kraters zitten vol met<br />
Een groep piloten van de zogeheten Tuskegee<br />
Airmen 332nd Fighter Group krijgt in maart<br />
1945 op een Zuid-Italiaanse vliegbasis nog een<br />
briefing voordat ze op een bombarderingsmissie<br />
naar het nog door de nazi’s bezette noorden<br />
vertrekken. De Tuskegee Airmen (de naam komt<br />
van een opleidingsinstituut in Alabama) waren<br />
ook betrokken geweest bij de invasie van Sicilië<br />
en de bevrijding van de rest van Italië. Ze opereerden<br />
als Afro-Amerikanen apart van andere<br />
Amerikaanse militairen – het leger was nog<br />
gesegregeerd (Library of Congress).<br />
water, dat ongelofelijk stinkt omdat het<br />
vaak graven zijn. Langs deze grimmige<br />
laan liggen vele lichamen die wekenlang<br />
onaangeroerd zijn gebleven, een grimmig<br />
schouwspel […]. Ik kan de vernietiging<br />
niet beschrijven. Ik kijk omhoog naar het<br />
klooster, één massa puin.’<br />
Helaas is de ellende voor de omgeving<br />
van Monte Cassino nog niet afgelopen.<br />
Goumiers, Franse Noord-Afrikaanse koloniale<br />
troepen die een essentiële bijdrage<br />
aan de verovering van Monte Cassino<br />
hebben geleverd, zijn de nacht erna verkrachtend<br />
door de streek getrokken. Deze<br />
oorlogsmisdaden begaan zij – en andere<br />
geallieerde troepen – gedurende de veldtocht<br />
geregeld. Hoewel enkele mannen<br />
die op heterdaad betrapt zijn voor het<br />
vuurpeloton komen en er ruim honderd<br />
straf krijgen, kunnen ze tamelijk ongehinderd<br />
hun seksuele razernij botvieren.<br />
Het interesseert hun meerderen kennelijk<br />
nauwelijks. Zeker duizend vrouwen maar<br />
waarschijnlijk meer (en ook kinderen<br />
en mannen) worden er het slachtoffer<br />
van. Wie hen probeert te helpen, wordt<br />
vermoord. Andere geallieerde soldaten<br />
plunderen, vechten met Italiaanse dorpsbewoners<br />
en veroorzaken – dronken<br />
achter het stuur – dodelijke ongelukken.<br />
Lange, miserabele winter<br />
Een paar dagen na de inname van Monte<br />
Cassino lukt het de geallieerden eindelijk<br />
om bij Anzio uit te breken. De Duitsers<br />
zijn over de gehele Gustav-linie aan<br />
het terugtrekken, wat de geallieerden<br />
een gouden kans biedt. Het opperbevel<br />
geeft Clark opdracht om de Duitsers die<br />
vanuit de Gustav-linie naar het noorden<br />
bewegen, de pas af te snijden. In plaats<br />
daarvan neemt Clark de dubieuze en<br />
eigenmachtige beslissing om op te trekken<br />
naar Rome, dat om allerlei redenen<br />
niet verdedigd wordt. De Amerikanen<br />
trekken op 4 juni onder leiding van<br />
een triomfantelijke Clark de Italiaanse<br />
hoofdstad binnen. Zijn besluit om de<br />
bevelen te negeren zal de strijd in Italië<br />
met maanden verlengen, want de meeste<br />
Duitse troepen krijgen nu de gelegenheid<br />
te ontsnappen. Ze trekken zich wel<br />
langzaam terug, maar graven zich steeds<br />
in achter een nieuwe verdedigingslijn.<br />
De geallieerden vorderen dus moeizaam.<br />
Ze moeten bloedige veldslagen leveren<br />
in bergachtig terrein, soms in noodweer,<br />
vooral in augustus als ze op de nieuwe<br />
hoofdverdedigingslijn stuiten, de Gotenlinie<br />
even ten noorden van Florence.<br />
Het helpt niet mee dat er troepen nodig<br />
zijn voor de invasie van Normandië op 6<br />
juni en voor de invasie van Zuid-Frankrijk<br />
op 15 augustus; ze worden deels uit Italië<br />
weggehaald. De slagkracht neemt navenant<br />
af. De offensieven dat najaar tegen<br />
de Goten-linie mislukken en waar de verdedigingslijn<br />
toch doorbroken wordt lukt<br />
het de geallieerden niet om door te stoten<br />
naar de Povlakte. Een lange, miserabele<br />
winter lang houdt Kesselring hen ten<br />
zuiden van de rivier de Arno. Pas in april<br />
vallen ze weer aan en dan dringen ze de<br />
Duitsers steeds verder terug, linie voor<br />
linie. Pas begin mei 1945 geven de Duitse<br />
troepen in Italië zich over.<br />
De show gestolen<br />
Italië bleek allesbehalve de zachte onderbuik<br />
van fascistisch Europa. De veldtocht<br />
hielp wél om de Duitsers uit te putten en<br />
is dan ook van groot belang geweest. De<br />
Italiaanse campagne heeft bovendien<br />
honderdduizenden militairen en burgers<br />
tot slachtoffer gemaakt: ze werden<br />
gedood, raakten gewond of zijn vermist.<br />
Alleen al om hen is het onterecht dat de<br />
veldtocht in de herinnering wordt overschaduwd<br />
door de titanenstrijd aan het<br />
Oostfront en door D-Day. De fotogenieke<br />
invasie in Normandië, die twee dagen na<br />
de bevrijding van Rome begon, heeft de<br />
show gestolen.<br />
Marco Middelwijk is werkzaam als militair historicus<br />
bij het Nederlands Instituut voor Militaire<br />
Historie (NIMH).<br />
VERDER LEZEN<br />
f Isobel Williams, Allies and Italians<br />
under Occupation. Sicily and Southern Italy<br />
1943-1945, Palgrave, 2013<br />
f Peter Caddick-Adams, Monte Cassino.<br />
Ten Armies in Hell, Oxford, 2013<br />
SPECIAL WO II<br />
<br />
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI <strong>2024</strong> 47
Change language