Geschiedenis Magazine 3 2024

7
Oorspronkelijk zat dit miniatuurportret van de jonge Engelse
prinses Anna van Hannover op een gouden snuifdoos die ze in
1734 schonk aan haar aanstaande man Willem van Nassau-Dietz.
Hij was toen aan het kuren in Bath (Rijksmuseum Amsterdam).
7 Anna van Hannover (1709-1759)
Anna van Hannover staat bekend als arrogant en dominant – zo
werden sterke vrouwen wel vaker getypeerd. Anna was namelijk
daadkrachtig, ambitieus, intelligent en ze had groot strategisch
inzicht. Ze was de dochter van de Engelse koning George II, en
droeg de titel princess royal. Ze had zelf op de Engelse troon willen
zitten maar stemde toch in met een huwelijk met Willem van
Nassau-Dietz, prins van Oranje, vorst van Oranje-Nassau en stadhouder
van Friesland, Groningen en Gelderland. Ze hielden hof in
Leeuwarden, waar Anna en Willem gezamenlijk optrokken in de
dagelijkse politiek van de provincies waarover Willem regeerde.
De verwachting was dat Willem snel stadhouder van de gehele
Republiek zou worden (na het overlijden van Willem III in 1702
was er in de rest van de gewesten geen stadhouder benoemd)
maar daar moesten ze hard voor lobbyen.
Uiteindelijk werd Willem in 1747 inderdaad tot stadhouder van de
Republiek benoemd, en een jaar later werd het stadhouderschap
overerfbaar. Als Willems rechterhand en adviseur droeg Anna in
belangrijke mate bij aan dit resultaat. De twee verhuisden naar
Paleis Huis ten Bosch in Den Haag, waar Anna, tijdens haar jeugd
in Londen leerling van Georg Friedrich Händel en een begaafde
muzikante, optrad als mecenas van musici en operahuizen. Ze
wist zo de reputatie van het stadhouderlijke hof op vorstelijke
hoogten te krijgen.
De prinses oefende via Willem veel invloed uit op de belangrijke
kwesties van die tijd: het beknotten van de macht van de
regenten en het bedwingen van de rebellie tegen corrupte belastinginners
(de zogeheten Pachtersoproeren). Daarbij zette ze
haar wat besluiteloze man soms flink onder druk. Ze woonde zijn
beraadslagingen bij en nam diverse initiatieven voor reorganisatie
van bestuur en administratie.
Na Willems dood trad Anna op als regentes voor haar zoon, de
latere stadhouder Willem V. Ze werd benoemd tot ‘Gouvernante
der Verenigde Nederlanden’. Dat betekende dat ze het stadhouderschap
waarnam, inclusief de militaire functies van kapiteinen
admiraal-generaal. Haar sterke leiderschap werd niet door
iedereen gewaardeerd. Veel regenten werkten haar tegen, ook
omdat diverse steden terug wilden keren naar het Stadhouderloze
Tijdperk van vóór 1747. Om hun vertrouwen te winnen verscheen
Anna in 1752 in de Staten-Generaal, waar ze zeer tactisch
voorstelde om de omvang van het leger van de Republiek te
reduceren. Dat was welkom, want de steden betaalden deels de
militaire kosten.
Verdienste
Dat haar echtgenoot Willem IV erfelijk stadhouder werd van de
gehele Republiek en dat deze positie na zijn dood bleef bestaan,
is zeker ook Anna’s verdienste. Net als de andere hier behandelde
vrouwen leverde ze een belangrijke en vaak over het hoofd geziene
bijdrage aan de eenheid en stabiliteit van de Nederlanden.
Het wordt tijd dat meer mensen daarvan weten.
Femke Deen schreef een biografie over
Anna van Saksen, de tweede vrouw van
Willem van Oranje en werkt nu aan het
levensverhaal van zijn derde echtgenote,
Charlotte de Bourbon. Zie www.
femkedeen.nl
Samen met Ineke Huysman voerde ze
de redactie van Moeders des Vaderlands.
Vrouwen die de Nederlanden vormden
(Atlas Contact, 2024), een bundel
waarin achttien historici een portret
schetsen van evenveel middeleeuwse
en vroegmoderne vrouwen die via het
politieke bedrijf hun stempel drukten
op gebeurtenissen die we tot nog toe vooral associëren met mannen. Dit
artikel is op die bijdragen gebaseerd.
GESCHIEDENIS MAGAZINE • nr 3 APRIL-MEI 2024 33