Biografi over folkemusikarar og –dansarar i Numedal

Folkemusikere og folkedansere i Numedal
Aarbok for Numedalslaget 1921,s.57-63,67-60
Aarbok for Numedal, Kongsberg og omegn lag 1934, Numedalsdelen, s. 11-12, 33.
Loftsgaard, T. K.: Nore i forn og nye, B.4, s. 1996-1997, 1841-1842. Spelemannsbladet 1967,
nr. 6, s. 14 - 15
Brev frå Gerhard B. Naeseth, Madison, Wis.-79
A. O. Vinje skreiv ein gong om Myllarguten at han "gjor reiser til Kongsberg markes og
"kappspiller" med numedoler og tinndoler som Knut Luras og "Løytnantsdrengen". 5. Denne
Løytnantsdrengen var Pål. Det seier mykje om Påls omdømme som spelemann at ein storkult
som Myllarguten ville kappspela med han. Pål hadde spel etter far sin, med likt med brørne
sine lærte han nok mykje på Kongsbergmarken. Det er og sagt at Myllaren skulle ha vitja Pål.
Men Pål reiste og ut og vitja andre. Han har vore like til Møsstrond og vitja den andre store
meistaren i Telemark, Håvard Gibøen. Dei var gamle vener frå Kongsbergmarknaden,
storspelemenn som dei var.
Det er mange soger knytt til Pål og meisterspelet hans. Best spela han når han fekk stakkane
til kvinnfolka til å stå som segl for full bris og svinga seg i takt med spelet og trampinga. Var
det nokon som dansa keiveleg så kunne han vera frampå og gjera ap med dei, medan han
sjølv spela. Han kunne og sitja og snakke med folk når han spela, slåttane gjekk like fullt. Pål
var glad i ein dram og hamna ofte i slagsmal når han spela i danselag og bryllaup. Men han
var ingen kjempekar, så det hende han fekk bank.
Det er fyrst med Pål at slåttenamn kjem fram i ljoset. Han kunne mange slåttar og han dikta
slåttar sjølv. Den mest kjende av dei er Vegglijenta.
I 1843 reiste Pål med kona Ingebjørg Gladheim og dei 4 borna til Amerika. Med på
flyttelasset var sjølvsagt fela, og med seg tok han nok mange slåttar som ikkje sidan har vore
spela i Numedal. I det nye landet heldt han fram som rokkemakar, med likeså naudsynt for
han og landsmennene hans var felemusikken. Han spela i barnsøl og bryllaup og lækte vel
nokre av dei sår av heimlengt og saknad som mange nordmenn hadde.
Det siste bryllaupet Pål spela i var da ein i Myhlifamilien frå Hallingdal skulle gifte seg. Det
var eit bryllaup av det gamle slaget, og Pål vart henta langvegsfrå for å spela. Omdømmet
hans som spelemann hadde vandra fyrst til Hallingdal og sidan over havet. I eit brev heim
vart det fortalt at "Påls fele gav klang som den hadde gjort i de forlengst hensvundne
ungdomsdage - og den gamle felespilleren følte sig i disse stakkete dage som ung igjen". 6.
Dei siste leveåra budde Pål hos dotter si, Ingebjørg, i Rock Run på grensa mellom Illinois og
Wisconsin.
Pålson, Ola (1771-1847) Flesberg
Hardingfele
Ola var skreddar, eit yrke han hadde lært av Hellik Åsland. Etter at Ola gifte seg med Jøran
Torsteinsdotter rudde dei seg ein plass under Søre Åsland som vart kalla Pålsonplassen. Der
budde dei heile si levetid. Dei fekk fire døtrer, Ingebjørg, Kari, Marit og Jøran. Ola hadde så
mange køltute (hornlause) geiter, når dei kom rekkjande heim, så sa han: ”Der kjem køltun
mine”. Så fann folk på å kalla døtrene hans køltur òg. Dette klengenamnet vert hengjande ved
i fleire ættledar seinare.
Jøran Olsdatter vart andre kona til Gullek Spellemann.
Ola må ha vori ein dugande spelemann. Det er mange slåttar som vert kalla Pålson-slåttar,
og det er vanleg meining at han dikta slåttar.
Han var av spelemannsætt, bror til farfar hans var den eldste kjente forpaktarspelemannen
her i bygda, Lars Kristenson Skudsvik.
Biografier samlet av Numedal Spel- og Dansarlag. Versjon: juni 2011.
132