Biografi over folkemusikarar og –dansarar i Numedal

Folkemusikere og folkedansere i Numedal
Det var mange med familienamnet Skjellerud. Men når det var snakk om Skjellerud'n visste
alle kven som var meint. Skjellerud'n vart henta vidt omkring i bygdene for å spela i bryllaup
og lag. Han reiste mykje omkring i Hallingdal. Krødsherad og Valdres, somme tider var han
like til Sogn og Telemark. Han var ein sjølvsagt gjest på marknadene både i Kristiania,
Drammen (Branes) og Kongsberg. Da hadde han alltid ein eller to spelemenn med seg. Ole
Kleven frå Krødsherad var ofte saman med han. Myllarguten hadde hørt Skjellerud'n spela på
Kongsbergmarken, og da han kom heim, fortalde han: - Nei, eg høyrde ein spilemann på
Kongsbergmarknaden. Dei kalla han Skjeldru'n, og det var gut som kunne spila. Det va som
det va liv i heile huset når han strauk over strengene.
Til eit bryllaup på Berg i Hallingdal blei både Skjellerud'n og meisterspelemannen Jørn
Hilme frå Valdres bodsende. Og det blei kappspeling i stogene på garden mest utan ende.
Folk stima saman rundt dei to. På slutten drog Skjellerud'n i med ein slått, og da siste
bogestroket døydde bort, gikk ein førbygd kar bort til Jørn og sa: - Jagu tapte du no lell. Jørn.
Og det blei ikkje sagt meir om det.
Gudbrand kasta fela i sju år på den tida vekkinga til Kari Heie (Vis-Kari) pågikk. (Anders
Hovden i art. om gamle spelemenn i Krødsherad i Dagbl. 1904, 712).
Anders, far til Gudbrand, drukna i Krøderen, og ei tid etter drog Gudbrand og mor hans over
fjellet til Nore i Numedal på gardhandel. Det var våren 1860. Dei lika seg godt der og kjøpte
Vestre Borge i Borgegrenda. I 1842 var Gudbrand blitt gift med Guri Ålton, Nes. Dei fekk
borna Anders. Ole og Sunnev.
Gudbrand Skjellerud var liten av vekst. Han var så kort at når han sat på ein stol, så nådde
han ikkje nedpå med beina. Han hadde fingrar som på ein 10-12 års jentunge. Men mjuke og
leduge var dei. Ein god arbeidskar var han. Han bygde hus og braut åker på Borge, og
likeeins gjorde han på setrane Rykkfoss og Brennbu. Om vinteren dreiv han med
tømmerkjøring og tok store akkordar og hadde såleis mange folk. Ein gong han blei smørlaus
reiste han til Tore Rimput og kjøpte ein smørholk på fem bismarpund (ca. 30 kg) . Den sette
han faslar på og bar heim på ryggen.
Drikk har ofte fylgt felespelet. Men Gudbrand Skjellerud var svært varsam med
det sterke. Det følgde slik respekt med Skjellerud’n. Når han snakka til kjempekaren
Musehaugen, blei denne snill som eit lam.
Det var ikkje dårleg økonomi som gjorde at Skjellerud-folka drog til Amerika. Men dottera
Sunnev fekk eit barn utanfor ekteskap i 1878, og barnefaren strauk til Amerika. Det var eit
hardt slag for Gudbrand og folket hans. Han ville reise etter for å finne barnefaren og få han
til å gifte seg med dottera. Dette lukkast òg. Gudbrand reiste frå landet med 1200 kr.
Da han kom til New York fundera styresmaktene på felespelet hans, og om fela var for sal, så
måtte det betalast toll. - Nei, sa Gudbrand, ho e for eigi bruk. Da dei likevel tvila, måtte han
spela for dei. - Det køsta 'kje stort å gjera det, sa Skjellerud'n og noko meir om tollen blei
ikkje nemnt. Fela var laga av Knut Eilevsen Steintjønndalen.
I Amerika slo Skjellerud'n seg fyrst til i Wacesa County i Minnesota, men våren 1880 flutte
familien opp til den rike og fruktbare Red River-dalen i N. Dakota. Og som flinke og
tiltaksame bondefolk slo dei seg godt fram her.
Om Gudbrand held fram mykje med speling i Amerika er utsegnene ulike. Peder Nelson skriv
(Hallingen 1938, s. 104) at han reiste rundt i præriestatane og heldt konsertar og at det vart
sagt at han tente seg ei heil lita formue på den måten.
Torstein Odden skriv (innteki i Spelem.bl. 1967, nr. 3) at Skjellerud'n ikkje blei mykje kjent
som musikar i Amerika, for han reiste aldri omkring og heldt konsertar. Men mange av dei
som kjente han frå Noreg reiste lange vegar for å høre han spela. Han var alltid
imøtekommande og vennesæl, og han tok alltid fram fela og strauk nokre livlege slåttar.
Biografier samlet av Numedal Spel- og Dansarlag. Versjon: juni 2011.
147