Biografi over folkemusikarar og –dansarar i Numedal
Biografi over folkemusikarar og –dansarar i Numedal
Biografi over folkemusikarar og –dansarar i Numedal
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Folkemusikere <strong>og</strong> folkedansere i <strong>Numedal</strong><br />
Om spelet er <strong>og</strong> utsagna noko ulike. Slik vil det vel kanskje alltid bli. Etter Fingar Børdalen,<br />
Nes/Notodden (frå Bjørndal-samlinga) : Jeg har snakka med mange som husker ham godt, <strong>og</strong><br />
alle kunne ikke nok få rost ham, som den beste spelemann de har hørt.<br />
Gudbrand Skjellerud gjekk for å vera den beste her i dalen. - Han va 'kje sers god å danse<br />
ette, tok so mykje med, det va so innvikla. Han spela so at det dansa både grytu <strong>og</strong> det so sto<br />
på golve. Nei, bejinna du slik, so tek eg fela tå deg, sa kjeringi (etter Ola Børtnes, Nes) .<br />
Tor Grimsgaard sa at det var Skjellerud-spel han la mest vekt på, for han var den beste av<br />
alle. Grimsgaard opplyser elles at Skjellerud'n spela litt sakte, men fint <strong>og</strong> fyldig.<br />
Truls Ørpen gir uttrykk for at Skjellerud'n sitt spel var sterkt <strong>og</strong> kraftig, med god, rask takt.<br />
Han hevdar at det var meir liketil, med lausstrenger <strong>og</strong> triller. Skjellerud’n blei det store<br />
mønster som alle skulle etterligne. Det gamle spelet var verre å lære <strong>og</strong> blei mykje glømt både<br />
i Krødsherad. Hallingdal <strong>og</strong> <strong>Numedal</strong> (Ørpen i Norsk folkekultur 1932) .<br />
Gamle Halvor Rostad rekna Skjellerud'n for å ha vori den beste dansespelemannen i <strong>Numedal</strong><br />
som han hadde hørt. Han spela høgt <strong>og</strong> kvikt <strong>og</strong> hadde slik makt i spelet at det var nesten<br />
uråd å stå stille når han spela.<br />
Når det leid til Kristianiamarken, reiste han dit, <strong>og</strong> så held han fram i Drammen <strong>og</strong> på<br />
Kongsberg <strong>og</strong> spela. Ein gong han reiste heim etter ein slik tur var han innom i Rostad, <strong>og</strong> da<br />
sa han at det måtte bli slutt med desse turane, for - eg trur eg blir galen..<br />
Gamle Hellik Haukjem snakka om at han hadde hørt mange gode spelemenn, men maken til<br />
Skjellerud'n hadde'n aldri hørt (Ole Roe) .<br />
Andres O. Juveli, Flesberg, hadde hørt håde Skjellerud'n <strong>og</strong> Eivind Spellemann nokså mykje,<br />
<strong>og</strong> han sa at dei hadde så forskjellig spel. Skjellerud’n spela høgare <strong>og</strong> kvikkare, men Eivind<br />
hadde finare mål i fela.<br />
Herbrand O. Kjøntveit, Nore, hadde hørt Skjellerud'n. Skjellerud'n var i sin ungdom da. Han<br />
spela svært høgt. Kjøntveit kunne ikkje hugse nokon som spela så høgt, men han hadde ikkje<br />
så fine krullingar som Gunnar Spelemann (Gunnar Løytnantsdreng) <strong>og</strong> ikkje så greitt <strong>og</strong> roleg<br />
spel.<br />
Skjellerud'n hadde så god veslefinger. Elles var han kjend for å ha særleg god b<strong>og</strong>eteknikk.<br />
På ein 17. maifest på Uvdalsøyane spela Skjellerud'n. Da var det møtt fram usturteleg mykje<br />
folk, jamvel lesarar, for dei ville høre han leike (spela). Han spela så høgt at dei vel kunne<br />
danse etter han oppi tunet på Prestgarden.<br />
Kven lærte så spel av Skjellerud'n? Ja, det var sikkert mange, men Tor Grimsgard frå<br />
Hallingdal <strong>og</strong> Wilhelm Sorteberg, Krødsherad, lyt i fyrste rekke nemnast. Skjellerud'n sa ein<br />
gong: - Vil Sorteberg fortsetta med spelet, så vil han <strong>over</strong>gå meg i spel. Sorteberg gjekk<br />
forresten mykje <strong>over</strong> på telemarksspelet sidan. Som nemnt vart Skjellerud-spelet mønster for<br />
så mange. I <strong>Numedal</strong> kan nemnast at Peder Ødegaarden, Veggli, Narve Hytta, Rollag <strong>og</strong> Ole<br />
Haugan, Lyngdal hadde lært av Skjellerud'n. Hellik Rud hadde <strong>og</strong> vori saman med han <strong>og</strong><br />
snakka mykje om han, sa Hellik Ranvik. Det er vel ofte skrivi at Torstein Odden lærte av<br />
Skjellerud'n. Men Odden skriv sjølv at han aldri fekk høre han spela. Han kunne berre så vidt<br />
hugse at han såg han på auksjonen han heldt da han skulle reise til Amerika. Odden var da 9<br />
år. Da Odden sjølv kom til Amerika i 1904, hadde Skjellerud'n alt kvilt i grava si i nokre år.<br />
Den kjente slåtten Rotnheims-Knut hørte med i Skjellerud'n sitt repertoar. Folk har òg sagt at<br />
han spela Fanitullen. Den dag i dag blir det <strong>og</strong>så i <strong>Numedal</strong> spela slåttar som reknast som<br />
Skjellerud-slåttar. Store Skjellerud'n er ein av dei. Elles snakkast det om at springarane Ola<br />
Skeimaker, Todeilten, Jårån Surtelia o. fl. er Skjellerud-slåttar. Dei to siste namna er nok<br />
ikkje i tradisjon etter Skjellerud'n. Det er òg hallingar i <strong>Numedal</strong> som setjast i samband med<br />
Skjellerud'n.<br />
Han hadde aldri namn på slåttane, Skjellerud'n (Ola Børtnes) .<br />
Ola Andreassen, norsk-amerikanar frå Bø, skriv (i Etterlatte skrifter 1973 s. 16) at han <strong>og</strong> ein<br />
annan bøhering vitja Skjellerud'n. Han var langt opp i åra da <strong>og</strong> hadde lagt opp som farmar.<br />
<strong>Bi<strong>og</strong>rafi</strong>er samlet av <strong>Numedal</strong> Spel- <strong>og</strong> Dansarlag. Versjon: juni 2011.<br />
148
Change language