Biografi over folkemusikarar og –dansarar i Numedal

Recommendations

Info

Folkemusikere og folkedansere i Numedal Om spelet er og utsagna noko ulike. Slik vil det vel kanskje alltid bli. Etter Fingar Børdalen, Nes/Notodden (frå Bjørndal-samlinga) : Jeg har snakka med mange som husker ham godt, og alle kunne ikke nok få rost ham, som den beste spelemann de har hørt. Gudbrand Skjellerud gjekk for å vera den beste her i dalen. - Han va 'kje sers god å danse ette, tok so mykje med, det va so innvikla. Han spela so at det dansa både grytu og det so sto på golve. Nei, bejinna du slik, so tek eg fela tå deg, sa kjeringi (etter Ola Børtnes, Nes) . Tor Grimsgaard sa at det var Skjellerud-spel han la mest vekt på, for han var den beste av alle. Grimsgaard opplyser elles at Skjellerud'n spela litt sakte, men fint og fyldig. Truls Ørpen gir uttrykk for at Skjellerud'n sitt spel var sterkt og kraftig, med god, rask takt. Han hevdar at det var meir liketil, med lausstrenger og triller. Skjellerud’n blei det store mønster som alle skulle etterligne. Det gamle spelet var verre å lære og blei mykje glømt både i Krødsherad. Hallingdal og Numedal (Ørpen i Norsk folkekultur 1932) . Gamle Halvor Rostad rekna Skjellerud'n for å ha vori den beste dansespelemannen i Numedal som han hadde hørt. Han spela høgt og kvikt og hadde slik makt i spelet at det var nesten uråd å stå stille når han spela. Når det leid til Kristianiamarken, reiste han dit, og så held han fram i Drammen og på Kongsberg og spela. Ein gong han reiste heim etter ein slik tur var han innom i Rostad, og da sa han at det måtte bli slutt med desse turane, for - eg trur eg blir galen.. Gamle Hellik Haukjem snakka om at han hadde hørt mange gode spelemenn, men maken til Skjellerud'n hadde'n aldri hørt (Ole Roe) . Andres O. Juveli, Flesberg, hadde hørt håde Skjellerud'n og Eivind Spellemann nokså mykje, og han sa at dei hadde så forskjellig spel. Skjellerud’n spela høgare og kvikkare, men Eivind hadde finare mål i fela. Herbrand O. Kjøntveit, Nore, hadde hørt Skjellerud'n. Skjellerud'n var i sin ungdom da. Han spela svært høgt. Kjøntveit kunne ikkje hugse nokon som spela så høgt, men han hadde ikkje så fine krullingar som Gunnar Spelemann (Gunnar Løytnantsdreng) og ikkje så greitt og roleg spel. Skjellerud'n hadde så god veslefinger. Elles var han kjend for å ha særleg god bogeteknikk. På ein 17. maifest på Uvdalsøyane spela Skjellerud'n. Da var det møtt fram usturteleg mykje folk, jamvel lesarar, for dei ville høre han leike (spela). Han spela så høgt at dei vel kunne danse etter han oppi tunet på Prestgarden. Kven lærte så spel av Skjellerud'n? Ja, det var sikkert mange, men Tor Grimsgard frå Hallingdal og Wilhelm Sorteberg, Krødsherad, lyt i fyrste rekke nemnast. Skjellerud'n sa ein gong: - Vil Sorteberg fortsetta med spelet, så vil han overgå meg i spel. Sorteberg gjekk forresten mykje over på telemarksspelet sidan. Som nemnt vart Skjellerud-spelet mønster for så mange. I Numedal kan nemnast at Peder Ødegaarden, Veggli, Narve Hytta, Rollag og Ole Haugan, Lyngdal hadde lært av Skjellerud'n. Hellik Rud hadde og vori saman med han og snakka mykje om han, sa Hellik Ranvik. Det er vel ofte skrivi at Torstein Odden lærte av Skjellerud'n. Men Odden skriv sjølv at han aldri fekk høre han spela. Han kunne berre så vidt hugse at han såg han på auksjonen han heldt da han skulle reise til Amerika. Odden var da 9 år. Da Odden sjølv kom til Amerika i 1904, hadde Skjellerud'n alt kvilt i grava si i nokre år. Den kjente slåtten Rotnheims-Knut hørte med i Skjellerud'n sitt repertoar. Folk har òg sagt at han spela Fanitullen. Den dag i dag blir det også i Numedal spela slåttar som reknast som Skjellerud-slåttar. Store Skjellerud'n er ein av dei. Elles snakkast det om at springarane Ola Skeimaker, Todeilten, Jårån Surtelia o. fl. er Skjellerud-slåttar. Dei to siste namna er nok ikkje i tradisjon etter Skjellerud'n. Det er òg hallingar i Numedal som setjast i samband med Skjellerud'n. Han hadde aldri namn på slåttane, Skjellerud'n (Ola Børtnes) . Ola Andreassen, norsk-amerikanar frå Bø, skriv (i Etterlatte skrifter 1973 s. 16) at han og ein annan bøhering vitja Skjellerud'n. Han var langt opp i åra da og hadde lagt opp som farmar. Biografier samlet av Numedal Spel- og Dansarlag. Versjon: juni 2011. 148
Folkemusikere og folkedansere i Numedal Dei spurde om han ville låte litt på fela. - Det skulle eg gjerne gjort, sa han, men folka her i huset likar ikkje å høre fela. Og da var det ikkje noko å snakke om. Den kjende spelemannen Eivind Aakhus vitja han òg mange gonger på hans gamle dagar (Aakhus: Minne frå Noreg og Amerika 1932, s. 44). Gudbrand Skjellerud fekk ein stussleg ende. Eit år han skulle kjøre korn til ei mylle i næraste by, sprang hestane ut for han. Han blei kasta av vogna og kom under eine hjulet. Etter dette blei han ikkje helsemenneske meir og låg til sengs resten av sine dagar. Det hende visst han sat i senga og spela, for det kom mange på vitjing og ville høre nokre slåttar. Skjellerud'n døydde på farmen til sonen sin, Anders, nær Dundee, N. Dakota i 1901. Ute på Park Centre kyrkjegard, Walsh County står ei falma marmorstytte med denne innskrifta: Gulbrand Anderson Borge f. 31. dec. 1818, død 14. febr. 1901 Mrs. Guri Anderson Borge født jan. 1820, død 4. oct. 1893 Fleire av etterkomarane til Gudbrand arva interessa for musikk og kunne handsama ymse instrument. Litteraturliste: Flatin, Tov. Gudbrand Skjellerud. (I: Numedal 1917, s. 185-186) . Mr. og Mrs. Gudbrand Skjellerud. (I: Hallingen 1931, nr 76) Ørpen, Truls. Ola Kleiva (Kleven) . (I: Norsk ungdom 1931. - Om Skjellerud s. 112-113) Ørpen, Truls. Folkemusik i Krødsherad. (I: Norsk folkekultur 1932 - Sjå s. 30-31 ) Perstølen, Ola. Gamle spelemenn i Hallingdal. (I: Norsk folkekultur 1933) Skavlem Thore. Gudbrand Skjeldrud. (I: Aarbok for Numedal, Kongsberg og omegn lag 1934, Numedalsdelen s. 7-9. Jfr. Spelem.bl. 1967, nr 3) Nelson. Peder. En bygdespillemand. (I: Hallingen 1938, nr 104). Sevre, Ingebregt..Skjelleru'n. minnes i radioen. (I: Hallingdølen 1938, 4.2) . Sataøen, Sevat. Hallingspelet og gamle spelemenn i Hallingdal. (I: Hallingdølen 1951, 10.4). Ørpen, Truls. Felespel og spelemenn i Hallingdal. (I: Norsk musikkgransking. Årbok 1951- 1953) Sevre, Ingebregt. Skjelleru'n som lærte sitt spill frå Notset'n.. (I: Spelem. bl. 1956, nr 5-6). Spelemenn i Øvre Numedal. (I: Spelem.bl. 1956, nr 5-6). Spillemannen Skjelleru'n.. (I: Spelem.bl. 1965, nr 3). Loftsgaard, Torstein K. Nore i forn og nye. B. 2. s. 577-578. Narum, Guro Hoftun. Slekter i Gol II (1976) . Sjå kap. Dyrskue. Slåttetradisjon frå Hallingdal i Bjørndalsamlinga. Ymse munnlege kjelder. Etter Sverre Heimdal i Nore og Uvdal Skjellerud var fra Nes i Hallingdal og flutte til Vestre Borge i 1860. Han vart buande der i 19 år. Som den storspelemannen han var, påverka han i desse åra spelet i Øvre Numedal bade med omsyn til takt og slåttar. Skjellerud'n skal ha hatt eit reint, kraftig og saftig spel. Fela heldt han mot bringa som skikken var. Framleis er Skjellerud-springarar vanleg bruka av spelemenn i dalen. Dei er friske og lette og har mykje av hallingpreget i seg. At spelet hans var godt lika og teke etter, hadde kanhende noko med at det var friskare enn det ein var van med og difor verka som noko nytt. Ola Goesen Prestegarden fra Uvdal høyrde Skjellerud'n ein gong på ein 17-mai fest på Uvdalsøyane. Han fortalde om dette til Tov Flatin: "Då var det møtt fram so usturteleg mykje folk, jamvel lesarar, for dei ville høyre med han leika. Han spela so høgt, at dei vel kunde danse etter det oppi tunet på Prestegarden". Ein gong han hadde spela på Kongsbergmarken kom Myllaren heim til Telemark og fortalde: "Nei, eg høyrde ein spelemann på Kongsbergmarknaden. Dei kalla han Skjelderuden, det var Biografier samlet av Numedal Spel- og Dansarlag. Versjon: juni 2011. 149
Page 1 and 2:
Folkemusikere og folkedansere i Num
Page 3 and 4:
Page 5 and 6:
Page 7 and 8:
Page 9 and 10:
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98: Folkemusikere og folkedansere i Num
Page 147: Folkemusikere og folkedansere i Num
Page 191: Folkemusikere og folkedansere i Num
show all

Biografi over folkemusikarar og –dansarar i Numedal

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?