Doküman - asmmmo

elli bir sebebe dayanması gerektiği açık bir kuraldır.Ayrıca bu sebep, bir hukuk kuralına dayanmalıdır. Dolayısıylaidari işlemin sebebinin olmaması ya da sebebininhukuka aykırı olması halinde işlem, iptal edilir.İdarenin dayandığı sebep hukuki olabilir ancak gerçeğeaykırı ise yine iptal edilmelidir. Örneğin; memuruntalebi üzerine bir karar aldığını belirten idarenin kararı,memurun talebi olmadığının ortaya çıkması halindesebep yönünden hukuka aykırı olacaktır.İdarenin dayandığı sebebin nitelendirilmesindedenetiminin yargı tarafından yapılabileceği savunulmaktadır.Ancak bunun yerindelik denetimi olmamasıgerektiği açıktır. Örneğin; kamulaştırılacak taşınmazıniyi seçilip seçilmediği, başka taşınmazın seçilmesi gerektiğiyönünde bir değerlendirme yapılmamalıdır.Amaç Yönünden Hukuka Aykırılık: Bu konuda öncelikleamaç unsuru ile takdir yetkisi ilişkisine değinmekgerekir. Belli bir durum karşısında idare şu veyabu şekilde karar almakta serbestse, hareket tarzı sınırlandırılmamışsa,idarenin takdir yetkisinden sözedilir. Bu tanım, takdir yetkisi üzerine yapılan tanımlardanbirisidir.Her alanı mevzuat ile en ince ayrıntısına kadar düzenlemeninimkânı yoktur. Bu sebeple idarenin takdiryetkisinin olması zorunluluktur. Bununla birlikte buyetki sınırsız değildir. Sınır olarak da amaç unsuru karşımızaçıkar.İdari işlemin amaç unsuru bakımından idarenintakdir yetkisi bulunmamaktadır. Çünkü, idari işleminamacı mutlaka kamu yararıdır. İdare, bu konuda bağlıdır.Kanunlarda özel amaç belirtilse dahi bu da sonuçtagenel amaç olan kamu yararının içinde yer alacaktır.Takdir yetkisinin hangi unsurlar açısından geçerliolduğu konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Ancakgenel görüş, sebep ve konu bakımından takdir yetkisininolabileceği, yetki, şekil ve amaç bakımındantakdir yetkisinin olamayacağıdır.İdari işlemin genel amaç bakımından hukuka aykırılıkhalleri; idarenin kişisel amaç gütmesi, üçüncü kişilerikoruma amacı gütmesi ve siyasi amaç gütmesidir.I-Şahsi Amaç Güdülmesi: İdari işlem, işlemi yapanınduygularından arınmış olmalıdır. Kişisel hırslar,menfaatler, çekişmeler idari işlemde rol oynamamalıdır.Bu durumlara örnek olarak; bir memurun amiritarafından sevildiği için terfi ettirilmesi, komisyondagörevli birisi ile o komisyonun hakkında işlem yaptığıkişi arasında husumet olması gösterilebilir. Danıştay,böyle durumları amaç yönünden hukuka aykırı bularakiptal etmiştir.II-Üçüncü Kişileri Koruma Amacı Güdülmesi: İdariişlem yapanlar, kendi çıkarlarına hareket edemeyeceklerigibi üçüncü kişiler çıkarına ya da onlarıkorumak için işlem yapamazlar. Böyle bir durumdada işlem, amaç yönünden iptal edilir. Örnek olarak;bir görevliyi bir makama getirmek için o makam içingerekli rütbenin düşürülmesini AYİM, amaç ve sebepyönlerinden hukuka aykırı bulmuştur. Danıştay, üçüncükişilere haksız kazanç sağlamak amacıyla kamulaştırmayapmasını amaç yönünden hukuka aykırı bularakiptal etmiştir. Yine Danıştay, başka bir kararında köyihtiyar heyetinin bir köylüye ait değirmeni, değirmeneyakın bazı köylülerin tarlalarının sulanması için kamulaştırmasınıamaç yönünden hukuka aykırı bulmuştur.Kararda, ancak köy halkının tamamının menfaatineyönelik kamulaştırma yapılabileceği belirtilmiştir.III-Siyasi Amaç Güdülmesi: İdare, siyasi bir amaçlabazı kişileri cezalandıramaz, yine bazı kimselereayrıcalık tanıyamaz. Siyasi amaçlar, kamu yararı ilebağdaşmaz. İdare, gerek memurların alınmasında, gereksede onlardan yararlanmada ehliyet ve liyakataönem vermelidir.Kişinin yasa dışı olaylara katılması, eylemlerde bulunmasıve bunun sonucunda görevden alınması ya dabir göreve atanmaması halinde idarenin siyasi amaçlahareket ettiği söylenemez. Çünkü bu durumda idare,kişiyi siyasi düşüncelerinden dolayı değil, yasa dışı faaliyetlerekatılması nedeniyle cezalandırmış, görevdenalmış veya göreve atamamıştır. Bunun kamu yararınaaykırı olmadığı açıktır. Danıştay’da verdiği kararlardaidarenin kamu yararına uygun hareket ettiğini ifadeetmiştir.İdarenin siyasi amaçla hareket etmesine örnek olarak;hükümete muhalif bir dergide yazı yazmak üzereanlaşan öğretim üyesinin üniversitedeki görevindenalınması, mahkeme zabıt kâtipliği sınavını en yüksekpuanla kazanan kişinin güvenlik soruşturması sonucugöreve atanmaması gösterilebilir. Danıştay, özelliklegüvenlik soruşturması sonucu atanmama ile ilgili kararlarındagüvenlik soruşturması sonuçlarının hukukidelil olarak kabul edilmeyeceğini belirtmiştir.Bu üç konu, idari işlemin genel amacına yönelikhukuka aykırılıklardır. Bazı hallerde kanun koyucuyine kamu yararı içinde kalmak şartıyla idari işleminamacını açık olarak belirtebilir. Bu durumda özel biramacın varlığından söz edilebilir. Ancak sonuçta bu dadaraltılmış bir genel amaçtan başka bir şey değildir.Böyle bir amaç söz konusu olduğunda, bu amaçtansapılması halinde işlem hâlâ kamu yararına uygunolsa dahi işlem iptal edilebilir. Örnek olarak;bir kimse belediye sınırları dışında benzin istasyonukurmak istemiştir. Tehlikeli maddeler depolamasıve satması nedeniyle güvenlik açısından kurulması,belediye ve valilik iznine bağlanmıştır. Valilik,vergi kaçağını önlemek amacıyla istasyonun belediyesınırları dışına kurulmasına izin vermemiştir.Genel amaç bakımından kamu yararına uygun olsada özel amaç olan güvenlik açısından idare, yetkisiniamaç dışında kullanmıştır. Danıştay’da bu işlemi iptaletmiştir.İdarenin daha çok tasarruf veya formaliteleri basit-• MESLEKİ YAZILARBÜLTEN • MAYIS-HAZİRAN 2012 57