AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

hadithe që kanë për qëllim t'i nxisin njerëzit për të bërë punë të mira e të dobishme, në këtëmënyrë:a. Kuptimi i zgjatjes së jetës është jetesa e lumtur, larg dhimbjeve e hidhërimeve duke endjerë jetën plotësisht, duke e jetuar dhe shijuar jetën fuqimisht.b. Allahu i Lartë, duke e ditur se këta lloj njerëzish do të bëjnë mirë, e ka shtuar jetën e tyrenë kuptim relativ (në kuptimin e përjetimit të plotë të jetëgjatësisë).Shkollat besimore-juridike janë të një mendimi se personi që vdes në mënyrë të natyrshmepa ndonjë ndërhyrje, vdes sipas fundit të vet të paracaktuar (exhelit). Ndërkaq, mutezilitët nuk epranojnë idenë se personi që e ka humbur jetën duke u vrarë, ka vdekur sipas fundit të vet tëparacaktuar. Kurse dijetarët sunnitë janë të mendimit se edhe njeriu i vrarë vdes sipas fundit tëvet të paracaktuar ashtu si njerëzit që vdesin në mënyrë të natyrshme. Sepse fundi i paracaktuar(exheli) është, pa lëkundje, çasti kur jeta merr fund. Po qe se viktima nuk do të ishte vrarë,prapëseprapë do të vdiste po në atë çast në mënyrë të natyrshme ose për ndonjë shkak tjetër, osenuk do të vdiste. Eshtë vullneti hyjnor që e përcakton këtë. Në këto kushte, vrasësi, duke e vrarëpersonin, nuk e ka shpejtuar fundin e tij të paracaktuar, nuk ia ka ndryshuar kohën. Në Kur'anthuhet:"... mos iu afroni të keqes, qoftë e hapur ose e fshehur dhe mos kryeni vrasje që e kandaluar Allahu. Ja, këto ju urdhëron Allahu që të kuptoni." 339Kështu, shkaku që vrasësi meriton ndëshkim, është se ka kryer një gjë të ndaluar nga Allahu,se, lidhur me aftësinë për të vepruar që i është dhënë, ka zgjedhur një veprim të quajtur haramdhe e ka kryer atë. Atëherë, edhe Allahu, në bazë të kësaj zgjedhjeje të tij, ka krijuar rezultatin"vdekje" sipas ligjeve të vendosura në natyrë, të cilat quhen ndryshe "sunnetullah". Fakti qëAllahu e di këtë situatë në saje të diturisë së Tij të paraqenë, nuk do të thotë se ia ka marrëpersonit vullnetin, nuk do të thotë se vrasësi ka vepruar pa vullnet.338 Shih Sujuti, el-Xhamiu's-sagir, 11/44.339 Kur'ani, En'am: 151.133