AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

Në terminologjinë islame, përgjithësisht, shkollat besimore juridike (itikadí) quhen"mez'heb", kurse drejtimet besimore (akaidí) quhen "firka".Shkollat besimore-juridike ndahen në dy drejtime kryesore: sunnite (ehli sunnet) dhebidatiste (ehli bid'at). Sunnitë janë ata që kanë për udhërrëfyes Kur'anin dhe hadithet e vërteta(sahih) të Profetit, ata që ecin në gjurmët e tij. Sunnizmi është drejtimi besimor i lidhur plotësishtpas traditës profetike (sunnetit), që bazohet në ajetet e drejtpërdrejta (muhkem) duke iu shmangurajeteve të figurshme (muteshabih), që përpiqet t'i kuptojë ajetet e figurshme jashtë ajeteve tëdrejtpërdrejta. Kurse bidatistët janë ata që, duke braktisur traditën e Profetit dhe të shokëve të tij(as'habeve), janë ndarë nga rruga ku ecën bashkësia e Profetit. Bidatistët, duke lënë mënjanëajetet e drejtpërdrejta me kuptim krejt të hapët, i kanë interpretuar ajetet e figurshme sipasdëshirave të veta, prandaj edhe kanë dalë nga kuadri i sunnizmit.B. AJETET ME KUPTIM TE DREJTPERDREJTE DHE TE FIGURSHEMNjë prej shkaqeve më të rëndësishme të shfaqjes së shkollave besimore-juridike (itikadí),është se jo që të gjitha ajetet dhe hadithet kanë të njëjtën mënyrë të shprehuri. Siç pohohet edhenë Kur'an, disa ajete kanë kuptim krejt të hapur. Mbi ta nuk është shfaqur asnjë kontradiktë. Këtaquhen ajete me kuptim të drejtpërdrejtë (muhkem). Ndërkaq, ndërsa ajetet e drejtpërdrejta janë nëpozitën e themelit të Kur'anit, ajetet me kuptim të figurshëm (muteshabih) kuptohen sipasparimeve të parashtruara në ajetet e drejtpërdrejta. Kuptimi i ajeteve të figurshme nuk është ihapur. Pra, me që mund të marrin kuptime të ndryshme, nuk u jepet kuptim i prerë. Lidhur mekuptimin e ajeteve të drejtpërdrejta dhe të figurshme, në Kur'an thuhet:"Ai është që ta zbriti librin ty e në të ka ajete të qarta që janë baza e librit dhe ajete mekuptim jo krejt të qartë. Ata që u anohet zemra nga e shtrembra, kërkojnë të kapen pasajeteve me kuptim jo krejt të qartë jo për t'i interpretuar, siç thonë, por për të shkaktuarintrigë e hutim. Vetëm Allahu e di kuptimin e tyre të saktë. Kurse dijetarët autoritetethonë: "Ne u kemi besuar atyre sepse të gjitha janë nga Zoti ynë!" Por këtë qëndrim tëhollë mund ta mbajnë vetëm të zotët e arsyes!" 344Me fjalën interpretim në lidhje me këtë çështje, kuptohet shqyrtimi i kuptimit të ajeteve tëfigurshme për të nxjerrë kuptime me kusht që këto të mos bien në kundërshtim me besimin teAllahu të parashtruar nga islami. Ndërsa dijetarët selefitë dhe kelamistët sunnitë gjer te Xhuvejninuk i kanë hyrë interpretimit të ajeteve të figurshme, kelamistët e mëvonshëm kanë filluar t'iinterpretojnë ato duke u mbështetur në dallimin e bërë në ajetin e mësipërm për dijetarët e nivelittë lartë duke pretenduar se interpretimin e ajeteve të figurshme mund ta dinë vetëm Allahu dhedijetarët e shquar.Një pjesë e ajeteve të figurshme kanë të bëjnë me kohën e shpërthimit të kiametit, situatat ejetës së pasme (ahiret) si dhe shkronjat e vetmuara (huruf-i mukataa), gjëra, këto, që në asnjëmënyrë s'mund të njihen e dihen, kurse një pjesë tjetër, kanë të bëjnë me çështje që i japinmundësi interpretimit si dora, fytyra dhe ekualiteti (istiva) i Allahut. Kështu, kelamistët kanë344 Kur'ani, Ali Imran: 7145