AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

(nuk është i dëgjueshëm për kushtet tona). Ajo çka dëgjohet, është "fjala tingullore" (lafzí kelam),domethënë shkronjat dhe tingujt e Kur'anit, të cilat janë tregues të ekzistencës së atributit "fjalëvetiake". Sipas esh'aritëve, fjala vetiake e Allahut mund të dëgjohet.9. Shikimi i Allahut (ru'jetullah): Ndërsa maturiditët thonë se fakti që Allahu do të shihetnga njerëzit në jetën e pasme, është i mbështetur vetëm në argumentet e përcjella (Kur'an dhehadithe), esh'aritët thonë se për ta mbështetur këtë mund të përdoren edhe argumente racionale.10. Pendesa në të pashpresë (tovbe-i je's): Sipas maturiditëve, pendesa e bërë në kushte tëmungesës së shpresës, është e vlefshme, kurse, sipas esh'aritëve, është e pavlefshme.11. Besimi (iman): Sipas maturiditëve, besimi nuk shtohet e nuk pakësohet, kurse, sipasesh'aritëve, shtohet e pakësohet.12. Adhurimet: Sipas maturiditëve, jomuslimanët janë përgjegjës vetëm pse nuk besojnë, joedhe pse nuk kryejnë adhurim, prandaj për këtë nuk do të japin llogari, kurse esh'aritët thonë sejomuslimanët janë përgjegjës edhe pse nuk besojnë, edhe pse nuk bëjnë adhurim, prandaj do tëjapin llogari për të dyja.B. DREJTIMET DHE FRAKSIONET E TJERADrejtimi, i cili, në kundërshtim me sunnizmin, në fushë të akaidit, e ka braktisur traditën(sunnetin) e Profetit dhe as'habeve, është ndarë nga rruga e ndjekur prej tyre, është vënë nëopozitë me sunnetin që përbën shumicën e ummetit islam dhe trungun e tij, nuk tregon besnikërindaj Kur'anit dhe traditës profetike sa sunnitët, quhet bidatist (ehl-i bid'at). Termi "bidatizëm"është antagonist me termin "sunnizëm". Të gjitha fraksionet e këtij drejtimi, pavarësisht ngaemërtimet e veçanta, janë bidatiste.Një pjesë e fraksioneve bidatiste, sipas pikëpamjeve që kanë, mbeten jashtë islamit dhekuadrit të besimit, si galitët, batinitët, jeziditët. Ndjekësit e tyre nuk mund të quhen muslimanë.Një pjesë tjetër, si shiitët, mutezilitët dhe harixhitët, mbajnë qëndrim të kundërt me sunnitët, porpikëpamjet që kanë, nuk i lënë jashtë fesë. Këta pranohen si ehli kible (njerëz që drejtohen kahkiblja) dhe janë muslimanë.Fraksionet jashtë sunnizmit janë quajtur "bidatistë" (sajues, shpikës) sepse, në çështjet ebesimit, kanë nxjerrë (kanë sajuar, kanë shpikur) një sërë pikëpamjesh e besimesh të paqena nëkohë të Profetit dhe as'habeve. "Bid'at" do të thotë, në fe, "sajim, sajim i mëvonshëm dhepraktikim i një gjëje që s'ka qenë më parë". Përveç kësaj, me që në çështje të besimit bidatistëtkanë vepruar sipas dëshirave dhe prirjeve të veta, janë quajtur edhe "ehl-i ehva" (njerëz që bëjnësipas qejfit); gjithashtu, me që janë larguar nga rruga e drejtë për shkak të një sërë pikëpamjesh tështrembra e të mbrapshta, janë quajtur "firka-i dal'le" ose "ehl-i dalal" (fraksioni i deviatorëve osefraksionistë).Cilësitë e përgjithshme të fraksioneve sajuese e deviatore janë:155