AKAIDI dhe KELAMI - El-Hikmeh

D. SHKAQET SHKENCOREMe fjalën "shkencë" këtu nënkuptohet dija ose njohja që hyn në fushën e përceptimeve dhetë arsyes.Sipas kelamistëve, burimet e dijes ose rrugët e përftimit të dijes janë tre.I. Ndijimet dhe përceptimet e shëndosha: Dijet e fituara me anë të shqisave, janë dije tëdetyrueshme që konkludojnë hapur për drejtësinë e arsyes. Secili prej organeve të shqisave rrok(përcepton) atë gjë për të cilën është krijuar. Për shembull, tingujt përceptohen me anë të organittë dëgjimit, aromat, me anë të organit të nuhatjes. Janë pesë shqisa: shikimi, dëgjimi, nuhatja,prekja, shijimi.II. Informacioni i drejtëKështu quhet informacioni në përputhje me të vërtetën. Informacioni i drejtë në lidhje mebesimin në fenë islame, ndahet në:1. Informacioni i miratuar njëzëri (mutevatir). Quhet informacioni i miratuar nga një grupshoqëror, për të cilin arsyeja e sheh të pamundur të ketë ardhur në një mendim mbi bazën e njëgënjeshtre. Dija e fituar me anë të këtij informacioni është e formës së prerë dhe pranimi i sajështë i padiskutueshëm. Megjithatë, që një informacion i miratuar njëzëri të jetë i prerë dhe ipadiskutueshëm, duhet të plotësojë këto tre kushte:a. Gjëja e informuar të hyjë në fushën e njohjes së shqisave.b. Veçoria e informuar të mos jetë e pamundur logjikisht.c. Bashkimi mbi bazën e një gënjeshtre i njerëzve burim informacioni të jetë i pamundur sidhe, informacioni në fjalë, që të mund të quhet i miratuar njëzëri (mutevatir), të jetë rrëfyer nëçdo periudhë nga një numër i mjaftueshëm rrëfyesish.Informacioni profetik: Eshtë informacioni i dhënë nga një profet, profetësia e të cilit ështëe mbështetur dhe vërtetuar me anë të një mrekullie.II. Arsyeja: Një nga burimet e dijes për njeriun është edhe arsyeja. Informacioni i fituar meanë të arsyes është ose i padiskutueshëm, si "e tëra është më e madhe se pjesa", ose i nxjerrë ngaarsyetimi dhe përpjekja, si "gjithësia është e ndryshueshme, çdo gjë e ndryshueshme ka njëkrijues, krijuesi i gjithësisë është Allahu".Në kelam, burimi ynë për përcaktimin e çështjeve themelore të bazave të besimit ështëinformacioni i drejtë, domethënë zbulesa hyjnore. Ndërkaq, ashtu siç përfitojmë nga informacionii drejtë për kuptimin, shpjegimin dhe vërtetimin e çështjeve themelore të përcaktuara nga zbulesahyjnore, përfitojmë edhe nga të dhënat e organeve të shqisave dhe të arsyes.Dijetarët e kelamit, krahas pranimit të Kur'anit dhe haditheve si pikënisje, edhe arsyes i japinmjaft rëndësi, sepse arsyeja është një kusht i pamënjanueshëm për personat nën përgjegjësi.172