Coğrafiya tarixi - Kitabxana.Net» Milli Virtual Kitabxana

- M.Ə.Məmmədov, N.Fətullayev «Təsərrüfat fəaliyyətinin çayların rejiminə təsiri» (1992),
- İqtisadi və sosial coğrafiya üzrə – Ə.M.Hacızadə «SSRİ-nin iqtisadi coğrafiyası» (1963),
- Ş.Y.Göyçayski «Əhali coğrafiyası» (1979), Y.Q.Sauşkin «İqtisadi coğrafiyaya giriş» (Ə.M.Hacızadənin
tərcüməsi ilə, 1981),
- R.H.Məmmədov və O.S.Osmanov «SSRİ-nin iqtisadi coğrafiyası. Rayonlar hissəsi» (1984, 1989),
- T.G.Həsənov «Coğrafiyanın tədqiqat metodları. İqtisadi coğrafiya hissəsi» (1990),
- N.N.Allahverdiyev «Azərbaycan SSR-nin iqtisadi və sosial coğrafiyası» (1991),
- Xarici ölkələrin iqtisadi və siyasi coğrafiyası üzrə – C.A.Məmmədov, H.B.Soltanova «İranın və Əfqanıstanın
coğrafiyası» (1989) və «Ərəb ölkələrinin coğrafiyası» (1992).
- Ətraf mühiti mühafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə üzrə – R.B.Abdullayev «Azərbaycanın su
hövzələrinin mühafizəsi» (1987),
- Ş.Y.Göyçaylı, N.K.Mikayılov, R.B.Abdullayev və b. «Ətraf mühiti mühafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli
istifadə» (1996).
- Geodeziya və kartoqrafiya üzrə – M.H.Əliyev «Geodeziya və topoqrafik rəsmxətt» (1961),
- R.X.Piriyev «Kartoqrafiya» (1975, 1964), Geodeziyanın əsasları və topoqrafiya (1994),
- M.H.Qocamanov, Z.A. Bağmanov «Geodeziya ölçülərinin riyazi hesablanması» (2000) və s.
Azərbaycanda ali təhsilli coğrafiyaçı kadr hazırlığının həm ixtisas tərkibi və həm də coğrafiyası xeyli
genişləndirilmişdir. Əvvəllər təkcə Bakının ali məktəblərində coğrafiya ixtisasları üzrə kadr hazırlanırdısa, 80-ci
illərdən Naxçıvan, Lənkəran, Gəncə şəhərlərində də belə ixtisaslar yaradılmışdır.
1975-1980-ci illərdən etibarən müxtəlif təşkilatların yüksək ixtisaslı kadrlara olan tələbatının artması ilə bağlı
olaraq BDU-nun coğrafiya fakültəsində mövcud coğrafiya ixtisasları ilə yanaşı hidrometeorologiya, okeanologiya,
kartoqrafiya, ətraf mühitin mühafizəsi (bu ixtisas hazırda respublikanın digər ali məktəblərində də yaradılıb) və
2000-2001-ci tədris ilindən beynəlxalq turizm və sosial-xidmət təsərrüfatı istiqamətində kadr hazırlanır. 1992-ci
ildən respublikanın coğrafiya tədrisində iki pilləli-bakalavr və magistr təhsil sisteminə keçilmişdir.
Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra qısa vaxt ərzində orta məktəblərdə coğrafiya tədrisi
sahəsində köklü dəyişikliklər aparıldı. Bu dəyişikliklər birinci növbədə ölkəmizin müstəqilliyini coğrafiya təhsilində
əks etdirən yeni tədris proqram və dərsliklərin hazırlanmasın olmuşdur. Yeni tipli proqram və dərsliklərin tez
müddətə hazırlanması və nəşrinin təşkilində Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi və onun nəzdində prof.
M.A.Müseyibovun sədrliyi ilə fəaliyyət göstərən coğrafiya üzrə Metodiki Şura çox böyük işlər görmüşdür.
Bu dövrün uğurlu işlərindən biri də orta məktəblərdə «Türk dünyası coğrafiyası» (XI sinif) kursunun tədrisinin
təşkili oldu. Qısa müddətdə prof. M.A.Müseyibov, dos. V.Ə.Əfəndiyev və metodist müəllim N.Seyfullayevanın
müəllifliyi ilə «Türk dünyasının coğrafiyası» dərsliyi yazıldı. Orta məktəbin digər dərsliklərinin yazılmasında akad.
B.Ə.Budaqov, prof. Ə.C.Əyyubov, Ş.Y.Göyçaylı, N.N.Allahverdiyev, dos. T.Gərayzadə, T.G.Həsənov, B.Paşayev,
D.Ələsgərov, Y.Qəribov, Ş.Pənahov, E.Əlizadə, M.Mirzoyev, N.Əyyubov və b. fəal iştirak etmişlər.
Məktəb coğrafiyası sahəsində qısa müddətdə görülmüş bu böyük quruculuq işləri fasiləsiz olaraq indi də davam
etdirilir. Proqramlar yeniləşdirilir, köhnə dərsliklər təkmilləşdirilir, azərbaycan və rus dillərində təkrar nəşri həyata
keçirilir. Yeni nəşrində başlıca diqqət əvvəlki dərsliklərin əksəriyyətində yol verilmiş nöqsanlar, çox sözçülüyün,
mürəkkəb cümlə və fikirlərin, rəqəm aludəçiliyinin və s. aradan qaldırılmasına yönəldilməlidir. Orta və xüsusilə ali
məktəblərdə coğrafiyanın tədrisinin yaxşılaşdırılması sahəsində də əsaslı işlər görülməlidir. Bir çox hallarda, elə
indinin özündə də ali məktəb tələbələri auditoriyalarda oxunan mühazirələrin passiv (statik) dinləyicilərinə
çevrilirlər. Ona görə ali məktəblərin yeni metodikaya böyük ehtiyacı vardır.
Məktəb coğrafiyasının inkişafında mühüm əhəmiyyəti olan coğrafi atlas və xəritələrin latın əlifbası ilə
azərbaycan dilində çapa hazırlanması sahəsində də fəal işlər aparılır. Artıq «Yarımkürələrin fiziki xəritəsi»,
«Dünyanın siyasi xəritəsi, «Dünyanın iqlim xəritəsi», «Azərbaycan Respublikasının inzibati-ərazi bölgüsü xəritəsi»,
«Yer qabığının quruluşu», «Azərbaycan Respublikasının fiziki, oroqrafiya, geomorfologiya, torpaq xəritələri»,
«Azərbaycan Respublikasının iqtisadi, sənaye, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat xəritələri» və b. çap olunmuş və bu iş indi
də davam etdirilir. Bu xəritələrin hazırlanmasında akad. B.Ə.Budaqovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan EA Coğrafiya
İnstitutu və onun əməkdaşlarından İ.E.Mərdanovun, prof. Ə.C.Əyyubovun, B.T.Nəzirovanın və BDU-nun fiziki
coğrafiya kafedrasının müdiri prof. M.A.Müseyibovun müəllifliyi və böyük əməyi olmuşdur. Artıq daha iri həcmli
atlas və kontur xəritələr hazırlanması mərhələsinə keçilibdir və onların çoxu çapa təqdim edilibdir.
91