waders and their estuarine food supplies - Vlaams Instituut voor de ...

het toen niet gemakkelijk hebben gehad. Wanneer we
de sterfte van de scholeksters vergelijken in vijf milde
winters (twee met veel en drie met weinig voedsel) dan
de iterfte in de drie slechte jaren bijna twee maal
zo groot als in de twee rijke jaren. De vergelijking is
beperkt lot milde winters, omdai de sterfte sterk toeneemi
als de wadplaten onder hel ijs bedekt raken. (>ok
als ijswinters onderling worden vergeleken, blijki het
voedselaanbod een groot effect te hebben op de overleving.
Gegeven de gestrengheid van de winter van
1986/87 zou een winiersterfte van nog geen 4% onder
vie adulte vogels kunnen worden verwacht. Dai jaar
was het voedselaanbod echter erg klein en de sterfte
was er ook naar: l6*/f van de volwassen vogels overleefde
deze extreme winter niet.
Een scholekster heeft 36 g droog vlees per dag
nodig. Nu hoeft die limiel niet elke dag te worden
gehaald. De vogel heeft namelijk een siraiegische
vetvoorraad. 's Zomers is die voorraad klein. zodat de
vogel hoogstens enkele dagen zonder eten kan. Aan
het begin van de winter legt een scholekster genoeg vet
aan om een of" twee weken te kunnen hongeren. Als
echter 's winters de dagelijkse vocdsclopname gedurende
langere tijd veel te gering is. kan die vetvoorraad
toch te klein blijken te zijn. Terugmeldingen van
geringde. dode scholeksters tonen aan dat de belangrijkste
doodsoorzaak gebrek aan voedsel is.
Gedwongen verteringspauzes Hoe hard moeten
scholeksters werken om een consumptie van 36 g per
dag te halen? Als ze alleen op het wad voedsel zoeken.
moeten ze al hun voedsel zien te verzamelen in de
laagwaterperiode. dat wil zeggen in v ijl tot zes uur. Als
ze 10 uur per etmaal kunnen voedsel zoeken. moeten
ze tijdens hel voedsel zoeken een opnamesnelheid zien
te halen van I mg droog vlees per seconde. maar dan
moeten ze zonder enige onderbreking door blijven
eten. Pas als ze sneller kunnen eten. blijft er tijd over.
Of dat luki. hangt af van de voedselsituatie. Maar er is
nog een andere beperking. Het opgenomen voedsel
moet worden verwerkt en. /oals Marcel Kersten heeft
laten zien. ligt deze verwerkingssnelheid slechts op
0.66 mg droog vlees per seconde. De scholekster heeft
een groot verteringsstelscl en kan 80 g nat vlees. of 12
gram droog vlees. opslaan. Hieruit is precies te berekenen
wanneer een scholekster moet stoppen met voedsel
zoeken bij een bepaalde opnamesnelheid. Schol­
SAMENVATTING
357
eksters hebben meestal een opnamesnelheid van 2 mg
per seconde. Bij deze gemiddelde opname zitten de
vogels helemaal vol met eten als ze twee uur onatgebroken
hebben gefoerageerd. Ze hebben dan de keuze
hun opnamesnelheid te verlagen tot het niveau van de
verwerkingssnelheid. ol te stoppen mei foerageren
voor een verteringspau/.e. Scholeksters blijken voor
het laatste te opteren.
Hieruit kunnen we concluderen dat de verwerkiiigssnclheiden
de tijd dat ze op het wad terecht kunnen
uiteindelijk bepalen hoeveel voedsel maximaal
kan worden opgenomen. Een belangrijk gevolg hiervan
is dai binnen een laagwaterperiode van zes uur
scholeksters nooit meer dan 25 gram kunnen opnemen.
Als ze naar de hoogwatervluchtplaats vliegen.
hebben ze pas 13 gram verteerd en nemen ze 12 gram
mee om tijdens het rusten te verteren. Dit betekent dat
ze onmogelijk hun dagelijkse consumptie kunnen
halen door slechts tijdens een laagwaterperiode per
dag voedsel te zoeken, hoe goed de voedselsituatie ook
is.
Is de foerageertijd wel lang genoeg? Op hel wad /ijn
de steltlopers alhankelijk van degelijdebewcgmg. omdat
de waterstand bepaalt of hun voedselgebied wel of
niel beschikbaar is. Als een harde noordwestenwind
zorgt voor een meter verhoging van de waterstand.
blijft er van de normale laagwaterperiode niet veel
over. De dagelijkse variatie in de beschikbare foerageertijd
hangt in Sterke male af waar de vogels in de
geiijzone voedsel zoeken. Als ze volledig alhankelijk
zijn van mosselbanken die 30 cm beneden NAP
liggen. zullen ze vaker te kort komen dan vogels die
voedsel zoeken tot bij de kwelderrand. op 30-40 cm
boven NAP. De locatie van foci ageergebieden verschilt
per vogelsoort, maar bij de scholekster ook nog
ecus van jaar tot jaar. In jaren dat op hei hoge wad
weinig voedsel is te vinden. leggen scholeksters \
zomers een grotere vetvoorraad aan dan in jaren met
genoeg voedsel op het hoge wad. De vogels nemen dus
hun voorzorgsmaairegelen als de dagelijks beschikbare
foerageertijd regelmatig te kort is. 's Winters zijn
scholeksters al zo'n 100 gram zwaarder dan 's zomers
maar worden ze niet nog zwaarder als het voedselaanbod
kleiner of minder voorspelbaar is. Daardoor zijn
de vogels kwetsbaarder. zoals de al genoemde verhoogde
winiersterfte bewijst