waders and their estuarine food supplies - Vlaams Instituut voor de ...

De richting waarin de oplossing moet worden
gezocht. is hierboven al aangeduid. We moeten
praberen om de voedselvoorraad te splitsen in bereikbare.
inslikbare. lonende en (voor visueel jagende vogels
i zichtbare delen. Door de predatiedruk te relaleren
aan de oogstbitrc fractie kan worden aangegeven hoe
sinai de marges zijn. Een belangrijke stap daarna is de
opnamesnelheid in verband te brengen met de dichtheid
van de oogstbare prooien. zodat kan worden
afgeleid wanneer de voor de vogels relevante prooivoorraad
te klein is geworden gegeven de hoeveelheid
voedsel die ze dagelijks moeten consumeren binnen de
beschikbare foerageertijd. Als de voedselopname van
bijvoorbeeld scholeksters afneemt tot I mg per seconde,
wordl het kritiek voor de vogels en kan een verhoogde
mortalileit worden verwacht.
Om de mortalileit beter le kunnen voorspellen. is
het nodig te analyseren in hoeverre de opnamesnelheid
voor individuen verschilt. Dat heeft gedeeltelijk te
maken met de morfologie. met name de snavellengte.
maar ook met de ervaring van het individu. Bovendien
speelt dominantie over soortgenoten in een aantal
gevallen een belangrijke rol. zoals is aangetoond voor
scholeksters die op mosselbanken foerageren.
Scholeksters bereiken daar grote dichtheden. beroven
elkaar vaak van zojuisl gevonden mossels of maken
elkaar het leven anderszins zuur. Sommige vogels /ijn
de baas over andere vogels. Dankzij die pikorde wordt
het voedselaanbod tussen de vogels niet eerlijk
verdeeld. Dominante vogels hebben geen last van veel
soortgenoten om hen heen. maar bij subdominanie vogels
gaat de voedselopname sterk naar beneden. Eenzelfde
situatie komt waarschijnlijk in extreme mate
voor als 's winters de wadplaten bedekt zijn met ijs en
de vogels gedwongen zijn op de weinige plekken die
nog niet bevroren zijn iets van hun gading te vinden.
Vogels foerageren dan heel dicht op elkaar. Hel is nog
niet gemeten, maar we mogen aannemen dat juist in
deze situatie subdominante vogels zwaar hebben ie lijden
van de beperkte foerageermogelijkheden. Bij
scholeksters zijn oude vogels dominant over jonge vogels
en mannetjes over vrouwtjes. Het is dan ook geen
toeval dat in strenge winters relatief weinig adulte
mannetjes de hongerdood sterven.
Wanneer we de variatie in de oogstbare voedselvoorraad
vergelijken met de sterile van de wadvogels
blijkt dat in jaren met een geringe oogstbare voed­
SAMENVATTING
361
selvoorraad meer vogels doodgaan dan in voedselrijkere
jaren. Bovendien blijkt dat de kans om dood te
gaan niel gelijk verdeeld is over de leeftijdsklassen cn
de seksen van de vogels. Zo weten we van scholeksters
dai jonge dieren en vrouwtjes een grotere kans hebben
om een moeilijk jaar niet te overleven dan mannetjes.
De toename in de stcrliekans hij aliiemend voedselaanbod
in het winter is een duidelijk bewijs dal de
draagkracht van het wad voor de vogels, althans in
magere jaren. wordt bereikt. Op basis van de gegevens
kunnen we maar een conclusie irekken: het wad is
weliswaar voor wadvogels een meestal rijk gedekte
tafel. maar hei aanbod is periodiek zo klein dat hel de
vogelaantallen beperkt. In ons gelukkig alleen maar
denkbeeldige voorbeeld van een halvering van de
Waddenzee zullen de aantallen overwinterende wail
vogels navenant verminderen.
Dankwoord
Het veldonderzoek heeft tien jaar geduurd en was zeer
breed opgezet. Zoiets lukt alleen maar als veel mensen
kunnen samenwerken in ieamverband.
In de eerste plaats wil ik mijn superieuren bedanken
in de vroegere Rijksdiensl van de Usselmeerpolders.
later in de Regionale Directie Flevoland/IJsselmeergebied
van Rijkswaterstaat en nu in het RIZA.
voor de unieke kans die ze me hebben geboden om dil
onderzoek te doen. en voor hun steun, tolerantie en
geduld. In de oorspronkelijk opzet was het onderzoek
gericht op het bestuderen van de ecologische effecten
van de landaanwinningswerken langs de waddenkusi
van Groningen en Friesland. Ik heb de aanmoediging
van Kees Berger en J. H. van Kampen om het onderzoek
breder op te zetten. zodat ook meer fundameniclc
vragen konden worden beantwoord. zeer op prijs
gesteld en ben er len diepste van overtuigd dat dit een
wijs besluit is geweest.
Eeh van de doelstellingen van het onderzoek was
het meten van de seizoensvariatie in het voedselaanbod.
Daartoe moest de bodemfauna elke maand worden
bemonsterd en de leeldiepte van de schelpdieren
en de wormen werd zelfs elke veertien dagen bepaald.
Zulke meetseries kunnen alleen worden opgebouwd
als het veldwerk altijd doorgaat. ook tijdens slecht
weer en onder barre winterse omstandigheden. Het