begiak arrigarri

9.—BIZKAIK0 ATSOTITZ BILDUMA ZARRAEsaera zarrez osoturiko txorta bat dugu, Refranes y Sentenciasizenarekin 1596'an —nork ez dakigu— argitara ekarria.Bizkai aldeko errefraiu bilduma da. «Itza ez ezik —dio L. Mitxelena'k—,bakan xamarra da liburu bera ere: gure egunotanbeiñipein eztu iñork ale bat besterik ezagutu, Alemania'koDarmstadt'en zegoena» (Euskera, I96I, 9 orr.).Erderaz ere azalduak daude esaera zarrok. Izen-buru osoakonela dio: «Refranes y Sentencias comunes en Bascuence, declaradasen Romence con numeros sobre cada palabra, paraque se entiendan las dos lenguas».Geienik ongi azalduta dauzkagu, eta euskal literaturan ezagutzenditugun beste antzeko bildumakin ez dute zer-ikusi aundirik;beraz, beren jatorria ta iturburua ez-ezagunak zitzaizkigunarren, bizkaieraz daude ta aietarik asko jatorrak dirudite.Sail ontan badira, gaiñera, itz bakanak, argirik naikoa ematendigutenak. Jopu itza, esate baterako, bild'uma ortan agiri da,«otsein», «morroi», «sehi» esan nai duelarik: «Etxean jopua taoillarra urte betean asko da».Gaur irrikaz gabiltza gisa ontako lanetan. Bedi, naitaezkoaezpada ere, gure izkuntzaren onerako. Adizkiz, izkeraz eta joskeraz,batez ere, jakingarria zaigu gaur ta beti bizkaitar atso^titz bilduma zahar au. Urria, exkasa dala gure aspaldiko literatura,esan oi dugu. Ba liteke. Baiña... baita euskaldunon zabarkerizgutxi aztertua ere. Urre-koskorrak ditugu, ala alarik,guk ezetsi bear ez ditugunak.Bilduma au nork egiña dan ez dakigula ere, onako zerbaitburura dezakegu: Pedro Madariaga arraitiarra ez ote dugu 1596'an atera zan esaera txorta onen egille edo biltzaille? Olan galdetzendu L. Akesolo'k. Madariaga oso genduan errefirau zalea;euskal esaeren laburtasuna ta txairotasuna goratu zitun, adibidebatzuk ekarriz bere iritzia sendotzeko; ark idatzitako bizkaitarortografiak eta Refranes y Sentencias 'en agertzen zaigunak ba-98