begiak arrigarri

«Orrezaz gaiñera, zerbait lenagokoak ziran aitatu dogun GillenUrtsua (1412), zitola ta uztaidun biboliñez kantari ebi-Uena; Antxo Etxaieku naparra, laut-jotzaillea, ta Gartzia Txurri,1428'an Aragoi'ko erregiñagandik saria artu ebana. MenendezPidal'ek «juglares vascos» izenez aitatzen ditu irurok. Baiñabertsolarien kideko ete ziran ala bertso-kantatzaille bakarrik?Beste izkuntzetan edozelango musikagailluz lagunduta ibilli oiziran bertso-esale; gurean izki-jartzailleari bertso-jartzaille esanoi dautsagu, baiña oneik geienetan bertsolari izaten dira, bertsoakbat-batean botaten dakienak. Iru orreik bertsolari ala bertso-kantatzailleete ziran soilki? Iparragirre'ren antzeko, noski,gitarra zartxoa lagun, euskaldun artista» (Gure Bertsolariak,203 orr.).AOZ-AOZKO LITERATURA.—Eta bertsolarien literatura, ots,aotik aorakoa, guztiz aberatsa izan dugu, ta dugu gaur ere.Oberena aurkeratu ta liburu mardul bat eratzera ezkero, gaiortan Europa'ko beste errien poesi ta olerkia baiño eskaxagoadanik ez liguke esango W. Webster'ek. Ala ere arrotzai auulertzen ematea ez litzakigu gauza erreza izango. Zergatik?Zati bi ditu gure erri-olerkiak: itzak eta doiñua. Maiz ezinditugu itzak, iñolaz ere, beste izkuntza batera aldatu, idatzitadauden jatortasun betean noski, ta ezta itzen musikea bakarbakarrik:gogoan euki bear da erri-kanta oiek duten doiñua ere.Euskal bertso guztiak, naiz-ta auek asimasiko zertxo batzukbaiño ez izan, beren doiñua daramate. Ta bi.gaiok duten gurpillanorberarena eztan izkuntza bati jartzea, txit gaitza danikezin dezakegu uka.Aspalditik, aoz-ao datozten erri-neurtitzai kopla zarrak deritzegu.Oietakoak, metaka ditugu gizaldi bakoitzean, eta litekenada oietatik asko makur samarrak, akatsdunak izatea, baiñaederra poliki darietenak ere ez gutxi. Euskeraz, egia esan, erreztoondu litezke bertsoak, izkerak berak lagunduta; euskerakbeintzat atzizkiak ba-ditu ugarixe ta itz-amai askotxo ere osoerrezak azken berdiña edo rima borobiltzeko.59