begiak arrigarri

Bigarren: euskerak izan ditula, oso antziñatik, bere artu-emanakbai auzoko erriekin, bai edesti aurrean txit urrutikoekin,kulturazko artu-emanak nunbait (Ikus A. Tovar, El Euskera ysus parientes, Madrid, 1959, ta L. Mitxelena, Sobre el pasadode la Lengua Vasca, Donostia, 1964).V.—EUSKERA IDATZIAREN BATASUNAPremiñazkoa ote degu? Gure izkeraren il edo bizikoa ezbeldin ba'da ere, literaturan bear genuke nolabaiteko batasuna.Erri xeak, jakiña, ez digu onartuko berari eder etzaion zerik.Eta ona koxka: idazleak idazten du ta erriak, naiz xea naizikasia izan, irakurtzen digu; atsegin ez duenik, baiña, ez duirakurriko, ta irakurri ezik ez du ikasiko, ta ikasi ezik ez dujakingo, aiztu ta bertanbera laga baizik. Zentzunez jokatu bearradegu ontan.Erri xeari, beraz, bere izkera ta dialektuan eskeiñi bearzaio irakurriko duena, errez ta bizi. Zer esan nai du onek?Oraindik, urte mordo batean beintzat, erriak irakurri bearduena erritar euskeraz pentsatua, esana ta idatzia izan bearduela; iñolaz ere ez gaskoiñez, auntz-erderaz, edo-ta «koine»-z.Urrats laburragoak eman bear. Bestelan, zer gertatu zaigu azkenurteotan? Muzin egin digu erriak, ez du guk idatzitakorikirakurtzen; oso zail egiten omen zaio, ulertu eziña, euskeraberri ori.Euskal literaturan maiz izan dira lendik ere olako saio-eginnaiak, Bidasoz andik eta emendik. Arana-Goiri'k burutu zigunontan lanik ederrena ta sakonena, bere garaian; gero, Euskaltzaindiasortuta laister, 1920'an, Campion, Broussain eta bestebatzuk lan ederra osatu zuten, «Euskera» —1922, ilbeltza-epailla—aldizkarian agiri danez. Baita geroago ere Azkue, Altube,26